عبدالحسین زرین‌کوب
عبدالحسین زرین‌کوب (۲۷ اسفند ۱۳۰۱ – ۲۴ شهریور، ۱۳۷۸) ادیب، تاریخ‌نگار، منتقد ادبی، نویسنده، و مترجم برجستهٔ ایران معاصر است. آثار او به‌عنوان مرجع عمده در مطالعات تصوف و مولوی‌شناسی شناخته می‌شود. وی از تاریخ‌نگاران برجستهٔ ایران است و آثار معروفی در تاریخ ایران و نیز تاریخ اسلام دارد. این آثار به‌دلیل بیان ادبی و حماسی تاریخ از آثار پرفروش در میان ایرانیان هستند.
زرین‌کوب بیش از چهار دهه در دانشگاه تهران، ادبیات فارسی، تاریخ اسلام و تاریخ ایران تدریس کرد و پس از انقلاب، با مرکز دائرهالمعارف بزرگ اسلامی همکاری کرد، از جمله این که ۶۵۰۰ کتاب و مجله را به دائرهالمعارف بزرگ اسلامی اهدا کرد.
تاریخ اسلام
عبدالحسین زرین‌کوب در چهار کتاب به بررسی تاریخ اسلام پرداخته که عبارتند از: بامداد اسلام، کارنامهٔ اسلام، دو قرن سکوت، و تاریخ ایران بعد از اسلام.
زرین‌کوب کتاب دو قرن سکوت را در مورد حوادث و اوضاع تاریخیِ ایران در دو قرن اول اسلام (از حملهٔ عرب تا ظهور دولت طاهریان) نگاشته و در سال ۱۳۳۶ در چاپ دوم کتاب بسیاری از مطالب کتاب که به گفتهٔ خودش، ناشی از خامی و تعصب او بوده، را حذف کرده‌است. در فصل اول کتاب تاریخ ایران بعد از اسلام، زرین کوب لحن دو قرن سکوت را غیرواقع‌بینانه و دور از معیارهای پژوهش می‌خواند. در مصاحبه‌ای که عطا آیتی دو سال قبل از درگذشت زرین‌کوب با او داشت، زرین‌کوب در پاسخ به سؤال “کدام‌یک از آثار خودتان را بیش‌تر دوست دارید؟” کتاب دو قرن سکوت را نام برد.
کتابشناسی
نقد ادبی
- ۱۳۲۳ فلسفهٔ شعر
- ۱۳۳۸ نقد ادبی
- ۱۳۴۳ با کاروان حله مجموعه‌ای از نقد ادبی
- ۱۳۴۶ شعر بی‌دروغ، شعر بی‌نقاب
- ۱۳۴۹ از کوچهٔ رندان، بحث و بررسی و نقد اشعار حافظ شیراز و تشریح شرایط سیاسی و اجتماعی شیراز در زمان شاه مسعود
- ۱۳۶۳ سیری در شعر فارسی، بحثی انتقادی در شعر فارسی و تحول آن با نمونه‌هایی از شعر شاعران
- ۱۳۶۴ سرّ نی، نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی معنوی
- ۱۳۶۶ بحر در کوزه، نقد و تفسیر قصه‌ها و تمثیلات مثنوی معنوی
- ۱۳۷۰ پله‌پله تا ملاقات خدا، دربارهٔ زندگی، سلوک، و اندیشه مولانا. و نیز نحوه آشنایی با شمس تبریزی و چگونگی اثرپذیری روحی و طوفان تصوفی که در وی عارض گردید و نیز اطلاعات باارزشی در مورد کودکی و نوجوانی مولانا و نیز شرح احوالات شاگردان معروفش حسام‌الدین چلبی و صلاح‌الدین زرکوب
- ۱۳۷۲ پیر گنجه، در جستجوی ناکجاآباد، شرح حال نظامی گنجوی و بررسی اشعار و آثار وی و نیز شرح تفصیلی تاریخ آن دوران
- ۱۳۷۲ آشنایی با نقد ادبی
- ۱۳۷۵ از گذشته ادبی ایران
- ۱۳۷۷ از نی‌نامه
- ۱۳۷۸ دیدار با کعبه جان دربارهٔ زندگی و آثار و اندیشهٔ خاقانی
- ۱۳۷۸ صدای بال سیمرغ دربارۀ زندگی و اندیشۀ عطار
- ۱۳۷۹ حدیث خوش سعدی دربارهٔ زندگی و اندیشۀ سعدی
- ۱۳۸۱ نامور نامه دربارهٔ فردوسی و شاهنامه
- ۱۳۸۲ نردبان شکسته (تفسیر و تحلیل دو دفتر اول مثنوی از روی طرح‌ها و یادداشت‌های نردبان آسمان)
تاریخ ایران
- ۱۳۳۰ دو قرن سکوت سرگذشت حوادث و اوضاع تاریخی ایران در دو قرن اول اسلام
- ۱۳۴۳ تاریخ ایران بعد از اسلام (کتاب)
- ۱۳۶۴ تاریخ مردم ایران (۲ جلد)
- ۱۳۷۳ روزگاران تاریخ ایران از آغاز تا سقوط سلطنت پهلوی
تاریخ اسلام
- ۱۳۴۶ بامداد اسلام
- ۱۳۴۸ کارنامه اسلام
اندیشه
- ۱۳۴۲ ارزش میراث صوفیه
- ۱۳۵۳ فرار از مدرسه دربارهٔ زندگی و اندیشه ابوحامد غرالی
- ۱۳۵۷ جستجو در تصوف ایران
- ۱۳۶۲ دنبالۀ جستجو، در تصوف ایران
- ۱۳۶۹ در قلمرو وجدان، سیری در عقاید، ادیان، و اساطیر و شامل بخش‌هایی چون: پندارهای از یاد رفته و میراث هندوان و اسطوره یا تاریخ و نفوذ در ادوار ما قبل تاریخ عقاید و دیانات. فصل آغازین کتاب با این عبارت آغاز می‌گردد: بودن یا نبودن؟ مسئله این است! و جوابی که پرسشگر حیرت‌زده می‌جوید برای آن است که مطمئن شود این بودن آیا به زحمتش می‌ارزد و زندگی وی اصلاً هیچ معنی و هدف دارد یا آنکه جز توالی کودکی و جوانی و پیری که سرانجام به عدم محض منتهی گردد چیزی نیست.
- ۱۳۷۷ شعله طور دربارهٔ زندگی و اندیشه حلاج
ترجمه
- ۱۳۲۶ بنیاد شعر فارسی
- ۱۳۲۸ ادبیات فرانسه در قرون وسطی
- ۱۳۲۸ ادبیات فرانسه در دوره رنسانس
- ۱۳۳۲ شرح قصیده ترسائیّه خاقانی اثر مینورسکی
- ۱۳۳۷ فن شعر ارسطو
- ۱۳۵۷ ارسطو و فن شعر
مجموعه مقالات
- ۱۳۵۱ یادداشت‌ها و اندیشه‌ها
- ۱۳۵۳ نه شرقی، نه غربی، انسانی
- ۱۳۵۶ از چیزهای دیگر مجموعه چند یادداشت پراکنده
- ۱۳۶۳ با کاروان اندیشه
- ۱۳۶۵ دفتر ایام، مجموعهٔ گفتارها، اندیشه‌ها، و جستجوها
- ۱۳۶۸ نقش بر آب، جستجویی چند در باب شعر حافظ، گلشن راز، گذشتهٔ نثر فارسی و ادبیات تطبیقی
- ۱۳۷۶ حکایت هم‌چنان باقی
نوشته‌های ادبی و تاریخ‌نگاری
- ۱۳۴۷ تک درخت
- ۱۳۵۴ تاریخ در ترازو