علی شریعتی

علی شریعتی مَزینانی، مشهور به دکتر علی شریعتی (زادهٔ ۲ آذر ۱۳۱۲ در روستای مزینان، سبزوار – درگذشتهٔ ۲۹ خرداد ۱۳۵۶ در ساوت‌همپتون، انگلیس) نویسنده، جامعه‌شناس و پژوهشگر دینی اهل ایران، از مبارزان و فعالان مذهبی و سیاسی و از نظریه‌پردازان انقلاب اسلامی ایران بود. شریعتی نگرشی نوین به تاریخ و جامعه‌شناسی اسلام عرضه کرد. او بازگشت به تشیع حقیقی و انقلابی را نیرویی برای تحقق عدالت اجتماعی قلمداد می‌کرد. شریعتی، علاوه بر شهرت زیادش برای سهم داشتن در انقلاب ایران، به‌دلیل کارنامهٔ فعالیت‌هایش برای احیای مذهب و سنت در جامعه و بیدارگری دربارهٔ سلطنت وقت نیز شهرت داشته‌است. از زمان انقلاب تاکنون یادبودهای زیادی به یاد او برگزار و اجرا کرده‌اند؛ و از آن زمان نقدها و تجلیل‌های زیادی پیرامون آثار، آراء و تأثیراتی که او بر چند دههٔ معاصر ایران گذاشته وجود دارد.

او در ۴۳ سالگی در انگلستان درگذشت و هم‌اکنون پیکر وی بر خلاف وصیتشدر مکانی نزدیک مقبرهٔ زینب کبری در دمشق سوریه به امانت سپرده شده‌است.

شریعتی آثار عمده‌ای در زمینه اسلام‌شناسی و شیعه‌شناسی دارد. اکثر کتاب‌های شریعتی جمع‌آوری سخنرانی‌های تحریر یافته او در حسینیه ارشاد، دانشگاه‌ها، یا مجموعه‌ای از مقالات و نوشته‌های پراکنده او هستند که توسط مرکز نشر آثار دکتر شریعتی به صورت مجموعه آثار در سی و شش جلد پس از مرگ وی به چاپ رسیده‌است.

علی شریعتی در آذر ۱۳۵۵، شش ماه قبل از مرگش وصیت‌نامه‌ای نوشته و به دست محمدرضا حکیمی سپرده‌است. خانواده شریعتی پس از اطلاع از این نامه، از محمدرضا حکیمی خواستند که او نوشته‌ها و گفته‌های شریعتی را بنا به وصیتش بازبینی کند اما حکیمی چنین نکرد و اصل نامه را نیز به خانواده شریعتی بازگرداند.

سخنرانی‌ها و درس‌هایی که به صورت صوتی موجود است

در تالار حسینیه ارشاد

• تاریخ ادیان (از درس ۱ تا ۱۴)
• اسلام‌شناسی (از درس ۱۵ تا آخر)
• نگاهی به تاریخ فردا ۲۰/۷/۴۸
• نسل نو مسلمان ۳/۸/۴۷
• روش شناخت اسلام ۹/۸/۴۷
• علی (ع) حقیقتی بر گونه اساطیر ۱۵/۱۲/۴۷
• علی (ع) حقیقتی بر گونه اساطیر ۱۶/۱۲/۴۷
• امت و امامت در جامعه‌شناسی ۱۱/۱/۴۸
• امت و امامت در جامعه‌شناسی ۱۲/۱/۴۸
• امت و امامت در جامعه‌شناسی ۱۳/۱/۴۸
• امت و امامت در جامعه‌شناسی ۱۴/۱/۴۸
• متمدن و متجدد ۱۹/۲/۴۸
• علی تنهاست ۱۱/۹/۴۸ 

  .

• علی (ع) و حیات با روش پس از مرگ ۱۲/۹/۴۸
• علی (ع) و حیات با روش پس از مرگ ۱۳/۹/۴۸
• علی (ع) و حیات با روش پس از مرگ ۱۴/۹/۴۸
• علی انسان تمام ۲۰/۹/۴۸
• میعاد با ابراهیم ۲۸/۱۲/۴۸
• میعاد با ابراهیم ۲۹/۱۲/۴۸
• میعاد با ابراهیم ۱/۱/۴۹
• میعاد با ابراهیم ۲/۱/۴۹
• نیایش ۱۳/۱/۴۹

  .

• تاریخ و ارزش آن در اسلام ۱۵/۵/۴۹
• مذهب علیه مذهب ۲۲/۵/۴۹
• مذهب علیه مذهب ۲۳/۵/۴۹
• روشنفکر و مسئولیت آن در جامعه ۳۰/۵/۴۹
• روشنفکر و مسئولیت آن در جامعه ۳۱/۵/۴۹
• فلسفه تاریخ در اسلام (در ادیان ابراهیمی) ۱/۶/۴۹
• اجرای برنامه در مسجد الجواد (تاریخ در اسلام) ۱۴/۱۲/۴۹
• فاطمه، فاطمه‌است ۱۵/۴/۵۰
• انتظار مذهب اعتراض ۸/۸/۵۰ 

  .

• تشیع علوی و تشیع صفوی ۹/۸/۵۰
• مسئولیت شیعه بودن ۱۵/۸/۵۰
• سال فداکاری در راه مکتب ۱۶/۸/۵۰
• چه نیازی به علی؟ ۱۷/۸/۵۰
• آری اینچنین بود ای برادر ۱۸/۸/۵۰
• علی بنیان‌گذار وحدت ۱۹/۸/۵۰
• پدر، مادر، ما متهمیم ۲۰/۸/۵۰
• از کجا آغاز کنیم ۱/۹/۵۰
• شهادت (تاسوعا) ۶/۱۲/۵۰ 

  .

• حسین وارث آدم (عاشورا) ۷/۱۲/۵۰
• پس از شهادت (مسجد نارمک) ۷/۱۲/۵۰
• نقش انقلابی یاد و یادآوران در تاریخ تشیع ۲۱/۶/۵۱
• قرن ما در جستجوی علی (ع) ۳/۶/۵۱
• زیباترین روح پرستنده ۲۲/۶/۵۱
• قسمت اول سمینار (ایام فاطمیه) ۲۲/۴/۵۱
• قسمت دوم سمینار ۲۳/۴/۵۱
• قسمت سوم سمینار ۲۴/۴/۵۱
• قسمت چهارم سمینار
• قسمت پنجم سمینار
• هجرت و تمدن (۲ قسمت)
• تشیع سرخ (سخنی در مورد نمایشنامه سربداران)
• مقدمه‌ای بر نمایشنامه ابوذر
• پاسخ به سئولات مربوط به درس‌ها
• یک حزب تمام (۲ شب)
• پیروان علی و رنجهایشان ۴/۸/۵۱
• سوره روم پیام امید به روشنفکر مسئول ۵/۸/۵۱ 
• قاسطین، مارقین، ناکثین ۷/۸/۵۱
• اسلام در آمریکا (به همراه دکتر پرتوماه)
• دائرهالمعارف شیعه مقدمه بر کنفرانس آقای حسن‌الامین
• علی اگر می‌گفت: آری
• علی، یک روح در چند بعد (سه جلسه)
• پیروزی در شکست
• ماشین در اسارت ماشینیسم
• استحمار
• قصه حسن و محبوبه
• قوقولی قوقو

سخنرانی‌ها در دانشگاه‌ها موجود به صورت نوار، کتاب یا پلی‌کپی

سخنرانی‌ها در سفر مکه همراه کاروان حسینیه ارشاد و سایر مؤسسات

• پس از شهادت (مسجد جامع نارمک ۷/۱۲/۵۰)
• اجرای برنامه در مسجد الجواد (۱۴/۱۲/۴۹) تاریخ در اسلام
• تمدن و تجدد (دبیرستان مهستی مشهد – سرپرست و مسئول هاشم منتجمی)
• مجموعه سخنرانی‌ها در سفر مکه سال ۴۸ به همراه کاروان ارشاد
• مجموعه سخنرانی‌ها در سفر مکه سال ۴۹ به همراه کاروان ارشاد
• مجموعه سخنرانی‌ها در سفر مکه سال ۵۰ به همراه کاروان ارشاد
• بیعت و وصالت (دموکراسی و رهبری انقلابی) (کانون مهندسین تهران)

درس‌ها در دانشگاه مشهد از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۰

• تاریخ اسلام (سال ۷-۱۳۴۶ دانشکده ادبیات)
• درس‌های تاریخ ادیان (سه دور – دانشکده ادبیات)
• درس تاریخ تمدن (چهار دوره شامل، جهان‌بینی و محیط نگاه زرد کنفرانس خام خاکپور – دیالک تیک)
• تاریخ قرون جدید (سه سال تدریس‌شده در سه جلد)
• قرون جدید (یک جلد به وسیلهٔ دانشجویان از نوار پیاده‌شده)
• «جهان در آستانه بعثت» فصل اول ایران (درس‌های دانشکده ادبیات در فصول مختلف
• سیانتیسم (علم‌پرستی) و پیدایش طبقه روشنفکر «قرون جدید» از رنسانس تا ۱۹۶۴
• رنسانس و تاریخ اروپا از پایان قرون وسطی تا ۱۶۶۰ (سال سوم رشته تاریخ ۶-۱۳۴۵
• درس «فلسفه و معارف اسلامی»
• جامعه‌شناسی مکتب و آثار آلبرکامو به عنوان شاگرد لوکوس (دانشکده ادبیات)
• انسان در تمدن جدید (درس‌های تاریخ تمدن – ادبیات)
• مکتب‌ها و نظرهای گوناگون در باب تاریخ (پلی‌کپی سال ۴۶ درس فلسفه تاریخ – دانشکده ادبیات)
• دین و سرگذشتش (جلد دوم تاریخ ادیان – ادبیات)
• پس از پیغمبر (پلی‌کپی – ادبیات – درس اسلام‌شناسی)
• فلسفه تاریخ (دانشکده ادبیات – رشته تاریخ – دو دوره) 

  .

• تاریخ کشورهای مجاور (روسیه – عراق – ترکیه – پاکستان و دانشکده ادبیات – یکسال) توضیح: درس پاکستان کنفرانس آقای منشی‌زاده‌است که به وسیلهٔ دکتر تصحیح شده‌است و کامل و بنام منشی‌زاده چاپ شده.
• تاریخ عقاید سیاسی و اقتصادی (سال ۴۵/۴۶ – دانشکده ادبیات سال چهارم)
• تاریخ ایران پس از اسلام (دانشکده ادبیات یکسال)
• تاریخ علم (دانشکده علوم)
• پیروزی پس از شکست

کتاب‌ها

در این فهرست کتاب‌ها بر اساس ترتیب مجموعه آثار قرار دارند:

• با مخاطب‌های آشنا
• خودسازی انقلابی
• ابوذر

  .

• بازگشت
• فاطمه، فاطمه است
• ما و اقبال
• تحلیلی از مناسک حج
• شیعه
• نیایش
• تشیع علوی و تشیع صفوی
• جهت‌گیری طبقاتی در اسلام
• تاریخ تمدن (۲جلد)
• هبوط در کویر
• تاریخ و شناخت ادیان (دو جلد)
• اسلام‌شناسی (درس‌های حسینهٔ ارشاد) (سه جلد)
• حسین وارث آدم
• چه باید کرد؟
• زن
• مذهب علیه مذهب
• جهان‌بینی و ایدئولوژی
• انسان
• انسان بی‌خود
• علی حقیقتی بر گونه اساطیر 

  .

• بازشناسی هویت ایرانی اسلامی
• روش شناخت اسلام
• میعاد با ابراهیم
• اسلام‌شناسی (سخنرانی‌های دانشگاه مشهد)
• ویژگی‌های قرون جدید
• هنر
• گفتگوهای تنهایی (دو جلد)
• امت و امامت 

  .

• نامه‌ها
• آثار گونه‌گون (دو جلد)
• آثار جوانی (دو جلد)
• گیاه شناسی 

  .

• یک جلوش تا بینهایت صفرها

  .

• توحید و شرک 

  .

• پیروان علی و رنج هایشان 

  .

• چه نیاز به علی هست؟ 

  .

• اگر مارکس و پاپ نبودند 

  .

• خداحافظ شهر شهادت

  .

• انسان و اسلام

  .

• عرفان برابری آزادی

  .

• ابراهیم در کشاکش یک انتخاب

• .

• زندگی علی پس از مرگش

• .

آثار دربارهٔ علی شریعتی

برخی از آثاری که دربارهٔ دکتر شریعتی منتشر شده‌اند:

• مردی از خاکستان، طاها حجازی، تهران: انتشارات آگاه، ۱۳۶۴.
• شریعتی در جهان، حمید احمدی، تهران: شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۶.
• ارزیابی مناسبات فکری آیت‌الله مطهری و دکتر علی شریعتی ، رسول جعفریان، تهران: شرکت انتشارات صیدا، ۱۳۶۸.
• میعاد با علی، حسن یوسفی اشکوری: نشر تفکر، ۱۳۷۲.
• نگاهی دوباره به مبانی فلسفه سیاسی شریعتی، بیژن عبدالکریمی: نشر مؤلف، ۱۳۷۰.
• پیغام زخم، پرویز خرسند، تهران: انتشارات نقطه، ۱۳۷۳.
• طرحی از یک زندگی، پوران شریعت‌رضوی، تهران: انتشارات چاپخش، ۱۳۷۶.
• دکتر شریعتی از دیدگاه شخصیت‌ها، جعفر پژوم: نشر اشراقیه، ۱۳۷۶.
• شریعتی، ایدئولوژی، استراتژی، حسن یوسفی اشکوری، تهران: انتشارات چاپخش، ۱۳۷۷.
• حکایت‌هایی از زندگی دکتر شریعتی، شعبانعلی لامعی، تهران: انتشارات رامند، ۱۳۷۸.
• نیندیشیده مانده‌های فلسفی اندیشه معلم شریعتی، احسان شریعتی، تهران: بنیاد فرهنگی دکتر شریعتی، ۱۳۷۹.
• دیدگاه چهارم و سخنگوی آن دکتر علی شریعتی ، حسن توانائیان‌فرد، تهران: انتشارات چاپخش، ۱۳۷۹.
• شریعتی، متفکر فردا، هاشم آغاجری، تهران: انتشارات ذکر، ۱۳۷۹.
• جایگاه علم و روش در اندیشه دکتر شریعتی، محمدعلی ذکریایی، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۷۹.
• شریعتی در دانشگاه مشهد، ناصر آملی، مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، ۱۳۷۹.
• باردیگر شریعتی، سیدقاسم یاحسینی، تهران: انتشارات نگاه امروز، ۱۳۷۹.
• مسلمانی در جستجوی ناکجاآباد، علی رهنما، ترجمه کیومرث قرقلو، تهران: انتشارات گام نو، ۱۳۸۰.
• شریعتی و سروش: بررسی مقابله‌ای آراء و نظریات، سیدبهنام عربی زنجانی، تهران: نشر آریابان، ۱۳۸۰.
• ایدئولوژی: ضرورت یا پرهیز و گریز، رضا علیجانی، تهران: نشر چاپخش، ۱۳۸۰.
• بازشناسی اندیشه‌های شریعتی (ویژه‌نامه)، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، ۱۳۸۰.
• تبارشناسی عقلانیت مدرن، محمدامین قانعی‌راد، ویراسته بیژن عبدالکریمی، تهران: انتشارات نقد فرهنگ، ۱۳۸۱.
• ققنوس عصیان (تألیف گروهی با آثاری از سوسن شریعتی، علی رهنما، یرواند آبراهامیان و…)، تهران: انتشارات قصیده‌سرا، ۱۳۸۱.
• شریعتی: راه یا بیراهه، رضا علیجانی، تهران: انتشارات قلم، ۱۳۸۱.
• شریعتی‌شناسی: اصلاح انقلابی، رضا علیجانی، تهران: انتشارات یادآوران، ۱۳۸۱.
• رند خام، شریعتی‌شناسی: زمانه، زندگی و آرمان‌های شریعتی»، رضا علیجانی، تهران: انتشارات قلم، ۱۳۸۱.
• شریعتی و بازفهمی دین، محمدیاسین دژاکام، تهران: انتشارات ذکر، ۱۳۸۱.
• از فراسوی مرزها، حمید احمدی، تهران: انتشارات قصیده سرا، ۱۳۸۳.
• شریعتی، آزادی، انسان و دموکراسی، امیرعباس سعیدی‌پور، تهران: انتشارات پردیس، ۱۳۸۳.
• از شریعتی، عبدالکریم سروش، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط، ۱۳۸۴.
• تقلیدگری و مدرنیته از دیدگاه دکتر شریعتی، وحید قربانی، تهران: انتشارات اخوان، ۱۳۸۴.
• شناس‌نامه یک زندگی: شریعتی به روایت شریعتی، میراحمد باقرزاده ارجمندی، تبریز: مؤسسه تحقیقاتی علوم اسلامی و انسانی دانشگاه تبریز: تاریخ معاصر ۱۴، ۱۳۸۴.
• شریعتی از نگاه سه نسل: گفتگو با محمدتقی شریعتی، سیدغلامرضا سعیدی، سوسن شریعتی و…، میثم محمدی، تهران:انتشارات قلم نو، ۱۳۸۵.
• آخرین پرونده: آلبوم عکس‌های علی شریعتی، سوسن شریعتی و مقدمه مونا شریعتی، تهران: مؤسسه بنیاد فرهنگی دکتر علی شریعتی، ۱۳۸۵.
• کاربرد آیات قرآن در اندیشه دکتر علی شریعتی، امیر رضایی، تهران: انتشارات الهام، ۱۳۸۷.
• اندیشه در مرز، حاتم قادری، تهران: انتشارات نگاه معاصر، ۱۳۸۷.
• مکتب شریعتی، سیدعباس موسوی، تهران: انتشارات دانش‌بیگی، ۱۳۸۸.
• شریعتی و غرب، رضا علیجانی، تهران: انتشارات قلم، ۱۳۸۸.
• سه شریعتی در آیینه ذهن ما، رضا علیجانی، تهران: انتشارات قلم، ۱۳۸۹.
• درآمدی بر انسان‌گرایی علی شریعتی، سیدنورالحق کاوش، آلمان: نشر نیما، ۲۰۰۲.
• دکتر علی شریعتی، روح‌الله حسینیان، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
• دکتر علی شریعتی، ناصر نادری، تهران: انتشارات مدرسه.
• دکتر شریعتی: جستجوگری در مسیر شدن، سید محمد حسینی بهشتی، تهران: انتشارات بقعه.
• از دموکراسی تا مردم‌سالاری دینی: نگرشی بر اندیشه سیاسی شریعتی و زمانه او، صادق زیباکلام، تهران: انتشارات روزنه.
• ده مقاله در جامعه‌شناسی دینی و فلسفه تاریخ، با تأملی در زندگی و اندیشه دکتر شریعتی، غلامعباس توسلی: انتشارات قلم، ۱۳۶۴.

و…