امیل ادوار شارل آنتوان زولا (فرانسوی: Émile Édouard Charles Antoine Zola) (زاده ۲ آوریل ۱۸۴۰ – درگذشته ۲۹ سپتامبر ۱۹۰۲) رمان‌نویس، نمایش‌نامه‌نویس و روزنامه‌نگار فرانسوی، مهم‌ترین نمایندهٔ مکتب ادبی ناتورالیسم و عامل مهم در گسترش تئاتر ناتورالیستی بود. او یکی از معروف‌ترین نویسندگان فرانسوی است که کتاب‌هایش در سطح وسیع در جهان ترجمه و چاپ شده و مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفته است. از کتاب‌های او در سینما و تلویزیون فراوان اقتباس شده است.

زندگی و آثار زولا موضوع پژوهش‌های تاریخی بسیار بوده است. در زمینه‌ی ادبیات او را عمدتا با مجموعه‌ی بیست‌جلدی روگن ماکار می‌شناسند که جامعه‌ی فرانسه را در دوران امپراطوری دوم فرانسه به تصویر می‌کشد. این مجموعه درباره‌ی سرگذشت خانواده‌ی روگن ماکار طی نسل‌های مختلف است و شخصیت‌های هر دوره و نسل خاص موضوع هر رمان هستند.

سال‌های آخر زندگی زولا بابت انتشار مقاله‌اش با عنوان من متهم می‌کنم در روزنامه‌ی سپیده‌دم که پایش را به ماجرای دریفوس باز کرد شاخص است. این مقاله موجب محکومیت او و تبعید یک‌ساله‌اش به لندن شد. زولا که از چهره‌های برجسته در آزادی سیاسی فرانسه بود در تبرئهٔ آلفرد دریفوس، افسر ارتش فرانسه، از اتهام خیانت نقش اساسی داشت. زولا برای اولین و دومین جایزه نوبل ادبیات به سال ۱۹۰۱ و ۱۹۰۲ نامزد شد اما این جایزه به او تعلق نگرفت.

اولین رمان

امیل زولا در سال ۱۸۶۷ و هنگامی که در کار روزنامه‌نگاری بود، نخستین رمانش را منتشر کرد. زولا با انتشار این رمان که ترز راکن نام داشت توانست خود را به عنوان نویسنده‌ای توانمند معرفی کند. رمان حکایت زنی به نام ترز را روایت می‌کند که با همدستی مردی که عاشق اوست، شوهرش را می‌کشد و سپس هر دو خود را در برابر دیدگان مادر شوهر ترز به آتش می‌کشند.

ازدواج

زولا در مه ۱۸۷۰ با زنی به نام گابریلا ازدواج کرد. پل سزان و پل الکسی از شاهدان ازدواج آن دو بودند. گابریلا تا پایان عمر امیل با وی ماند، این زوج هیچ‌گاه دارای فرزندی نشدند. در سال ۱۸۸۸ زولا از رابطه با ژن روزرو، دختری که در خانه آن‌ها کار میکرد، صاحب دو فرزند ‌شد.

مرگ

امیل زولا در تاریخ ۲۹ سپتامبر ۱۹۰۲ بر اثر مسمومیت با منوکسید کربن و خفگی ناشی از آن در پاریس درگذشت.

مجموعهٔ روگن ماکار

زولا را بیش از هر چیز با مکتب ناتورالیسم و مجموعه کتاب‌های بیست جلدی روگن ماکار می‌شناسند، نخستین کتاب از این مجموعه کتاب ثروت روگن‌ها‌یا به تعبیر دیگر دارایی خانوادهٔ روگن می‌باشد، زولا در سال ۱۸۶۸ طرح کلی این رمان و مجموعه را آماده کرد و در بیست جلد کتاب. سیر تحولات مربوط به این خانواده را به رشتهٔ تحریر درآورد، این مجموعه از کتاب‌ها در اصل شرح ماجراها و سرگذشت اجتماعی خانواده‌ای است که در دوران امپراتوری دوم فرانسه زندگی می‌کردند، نویسنده در این مجموعه و نیز سایر آثار دیگر به وضعیت زندگی کارگران و تسلط سرمایه و بورس بازی در نظام سرمایه داری پرداخته‌است.

زولا در اوایل زندگی با آثار بالزاک نویسندهٔ شهیر فرانسوی و چرخهٔ کتاب‌های معروف او مشهور به کمدی انسانی کاملاً آگاه شده بود و این شناخت از بالزاک و آثارش تأثیر عمیقی بر زولا گذاشت و باعث شد که تصمیم بگیرد مجموعهٔ شخصی خودش را به عنوان یک چرخهٔ جداگانه تألیف نماید، از آنجایی که این کار زولا را نشات گرفته از اقدام بالزاک می‌دانستند در سال ۱۸۶۹ و طی مقاله‌ای توضیح داد که تفاوت کار او با بالزاک در چه چیزی است.

به عنوان یک نویسندهٔ طبیعت‌گرا زولا به شدت به علم و به ویژه علم وراثت و تکامل علاقه‌مند بود، او بیشتر نوشته‌های پروسپر لوکاس، کلود برنارد و چارلز داروین را می‌خواند و در قسمت‌هایی نیز حتی به آن‌ها اشاره می‌کرد، به عنوان مرجع برای این کار خودش معتقد بود که مردم به شدت تحت وراثت و محیط زیست اطرافیان خود قرار دارند، زولا برای اثبات این فرضیه دو فاکتور مهم را نشان می‌دهد که می‌تواند اعضای یک خانواده را تحت تأثیر مستقیم قرار دهد، در سال ۱۸۷۱ در مقدمهٔ کتاب ثروت روگن‌ها یا دارایی خانوادهٔ روگن به خوبی این موضوع را توضیح داد. اندیشه زولا در توارث از پروسپر لوکاس. دوست امیل شکل می‌گیرد که در جوانی توجهش را به داروین و فرضیه وی جلب می‌کند.

آثار ترجمه‌شده به زبان فارسی

در سال ۱۳۲۵ خورشیدی برای اولین بار یکی از آثار زولا را در ایران، محمود پورشالچی به فارسی برگرداند. این رمان که به نام انسان وحشی ترجمه شد توسط کتابفروشی ابن‌سینا منتشر شد. این کتاب بعدها با عناوین دیگری چون انسان وحشی و دیو درون نیز به فارسی ترجمه شد.

یکی از پرطرفدارترین آثار زولا رمان ژرمینال می‌باشد که بارها به دست مترجمان متفاوت به فارسی برگردانده و به دفعات چاپ و منتشر شده‌است. از معروف‌ترین این ترجمه‌ها می‌توان به ترجمه سروش حبیبی از این رمان اشاره کرد که در سال ۱۳۵۶ خورشیدی منتشر شد.

ردیف	نام کتاب	تاریخ انتشار	ترجمه شده به فارسی
۱	ترز راکن	۱۸۷۱	محسن هنریار، کتاب‌های جیبی، سال ۱۳۴۷
۲	دارایی خانوادهٔ روگن	۱۸۷۱	محمدتقی غیاثی
۳	سهم سگان شکاری	۱۷۸۱–۱۷۸۲	محمدتقی غیاثی، انتشارات نیلوفر چاپ اول ۱۳۶۲
۴	فتح پلاسان	۱۸۷۴	هوشنگ امیرمکری، انتشارات نیلوفر
۵	آسوموار	۱۸۷۵	فرهاد غبرایی
۶	نانا	۱۸۷۶	محمدعلی شیرازی
۷	شور زندگی	۱۸۸۲	پولین، محمدعلی خندان، انتشارات اکباتان
۸	ژرمینال	۱۸۸۵	سروش حبیبی، نیلوفر، چاپ نخست، ۱۳۶۳
۹	شاهکار	۱۸۸۶	علی‌اکبر معصوم‌بیگی، انتشارات نگاه، چاپ دوم، ۱۳۷۶
۱۰	زمین	۱۸۸۷	محمدتقی غیاثی، نیلوفر، چاپ نخست، بهار ۱۳۶۱
۱۱	رویا	۱۸۸۸	مهران محبوبی، مرکز نشر ارغنون، چاپ نخست، ۱۳۷۱
۱۲	انسان وحشی	۱۸۹۰	ترجمه شده با نام وحش انسانی
۱۳	پول	۱۸۹۱	پول و زندگی، علی‌اکبر معصوم‌بیگی، انتشارات نگاه، چاپ اول ۱۳۷۶
۱۴	شکست	۱۸۹۲	فرهاد غبرایی، انتشارات نیلوفر
۱۵	پاسکال	۱۸۹۳	محمدعلی خندان، انتشارات اکباتان، چاپ نخست، آبان ۱۳۶۲