شماره بازیابی: ۳۲۲۳
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭۱۰-۳۰۷۴۸‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پدیدآور: دیوان اطعمه/ از: حاج ملا حسن فرزند محمد محسن بن ملا سمیعا مدرس ( -۱۲۳۱ق.) معروف به آخوند ملا حسن بسمل.
کاتب: ملا حسن بسمل (مولف کتاب).
تاریخ کتابت: ۱۲۴۵ق.
قطع: ‮رقعی. ‭۱۱‬*‭۱۷/۵‬سم. ‭۱۰۱‬ص. (بدون برگ‌های اضافی آخر نسخه). ‭۱۷‬س. ‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: ۱آغاز نسخه: کتاب حاجی ملا حسن المتخلص به بسمل (بسمله.
الا یا ایها الساقی سقاک الله عطشانا/ رحیق القندنا ولنی جزاک الله احسانا
سرت گردم زلال روح پرور گر همی بخشی/ ز قند و آب لیمو ساغری لبریز کن جانا
پلو را گنبد اسا صحنی از چربش مدور کن/ که عزم آشیان دارد برو مرغ و فسنجانا
۲انجام بخش اول:… شهزاده و الاتبار طهماسب میرزا قاجار… پذیرای قبول و پیرایه استحسان پذیرد. و علینا الاستعانه.
۱آغاز بخش دوم: ای ز شهد شکر تو کام جان لذیذ/ وز حلاوتهای حمدت کام انس و جان لذیذ
باشد انعامت به خاص و عام در هر عام عام/ میرسد پیوسته انعامت باین و آن لذیذ
آغاز بخش سوم (شناسایی اجداد بسمل)، اکنون که بواسطه قصور همت ارباب روزگار و با بعلت قلت فهم ملوک و صاحبان اختیار و اقتدار، کالای علوم و ادب و متاع کمالات و حسب را خریداری نیست.
آغاز بخش چهارم (کتاب اطعمه): ای نام تو دیباچه دیوان مطاعم/ رنگین بود از نعمت تو خوان مطاعم
کاشانه عیش ابدی مطبح جودت/ گسترده در آن سفره الوان مطاعم
۲انجام کتاب: صاحب این گنبد فیروزه رنگ/ صاحب صلح است نه مایل بجنگ
نوع کاغذ:فرنگی.
تزئینات جلد:تیماجی قرمز روشن.
۱٫ غزلیات و قصائد و قطعات و رباعیات در همه موضوعات مختلف از جمله، مدح ابراهیم پاشا مصری، و صالح پاشا سائی، اسدالله میرزا و شاهزاده دولت میرزا و نیز چند سطری منثور در مدح دولت.
۲٫ ترجمه حال خود و شناسائی پدر و جدش.
۳٫ کتاب اطعمه که در مقدمه‌اش با عباراتی پر تصنع در سبب تالیف کتاب اطعمه گوید: شاهزاده دولت شاه از او خواست تا برخی از «نتایج افکارش که در وصف مطعومات است سیما حضرت بزرگوار پلو موشح است» تدوین کند. وی پس از ذکر سبب تالیف، شرح حالی مختصر از خویش نگاشته که سطور آخر آن را اینک نقل می‌کنم: «بعضی اوقات در وصف مطعومات مفت بطریق صحبت و مجلس آرایی شعری میگفت از ممدوحش پرسیدند گفت مرا معشوقی باید که مطبوع طباع و در قبول عامه متفق علیه باشد لهذا غیر از حضرت بزرگوار پلو کسی را باین قابلیت نمیبینم، از تخلصش سوال کردند گفت چون در شروع بما کولات اولا بسم الله گفته میشود، اقلا بلفظ بسمل مرا تا انقراض عالم یاد خواهند نمود، بتوبیخ بعضی که او را از سلسله علماء و شاعری را دون مرتبه او میدانستند و بمصداق و علمناه الشعر… از گفتن شعر تائب آمده قریب بچهار هزار بیت آبدار خود را با آب روان شست و لغتی در کمال امتیاز بر قرآن نوشت و چون شرف بار بدربار معدلت مدار حاصل نمود از آنجا که بالضروره اشعار فارسی از حروف شکر عاری نیست پس لاجرم گفتن شعر در حقیقت شکرگزاری خواهد بود، تجدید عهد گفتن شعر را از لوازم حسنه دانسته در ماه رمضان ۱۲۳۱ عالم فانی را بدرود و در مطبخ بهشت جاودانی رحل اقامت گشود و تاریخی در فوت خود گفته که ثبت خواهد شد».
مثنویات اطعمه بسمل پس از این مقدمه آغاز می‌شود بدین ترتیب: یک مثنوی در مدح آفریدگار و یک مثنوی در تعریف پلو که بسیار مفصل است. وی پس از آن مثنویاتی مدح فتحعلی شاه قاجار خود تمامی اکراد، مدح خاقان مغفور شاه و مذمت اهل دنیا، (نسخه ما تا اینجا است و پس از آن اوراق سفید بسیار از دفتر و دولت نانوشته است و چنین پیداست که بسمل می‌خواسته آنها را نیز بنویسد).
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:شکسته نستعلیق.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود: ۱در ذیل آخرین صفحه نسخه چند کلمه بوده که سیاه کرده‌اند. در ذیل بخش ۲ که عنوان آن (شناسائی اجداد بسمل) است رقم و تاریخ آن ۱۲۴۵ق. دیده می‌شود. در پایان نسخه ۳۰ برگ سفید است.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه ۴۲۰۶-۴۲۰۷٫
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: این دیوان (که به خط خود بسمل است) دارای این چند بخش است:
تاریخ: ۲۰۱۳۰۷۰۳
محل و شماره بازیابی: ۱۷۸۲۳۸