شماره بازیابی: ۳۹۷۶
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭۱۰-۳۶۵۰۳‬‬
زبان اثر: عربی
عنوان و نام پدیدآور: عین العلم/ محمد بن عثمان بن عمر نسفی
تاریخ کتابت: قرن ۹ق.
قطع: ‮خشتی. ‭۱۷/۵‬*‭۲۴‬سم. ‭۱۴۲‬ص. ‭۱۷‬س.‬
یادداشتهای کلی: مولف این کتاب را به سید ابراهیم هدیه کرده و در دیباجه با تکریم فراوان از او یاد می‌کند.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز: یا رب یا رباه باسمک ابتدی و بک اقتدی… خطر ببالی تصفح تلک العلوم و اسرارها و تتبع سیر الرجال و آثارها… و با لغت فی جمعها و تهذیبها و استقصیت فی ضبطها و ترتیبها و اتحفت به الفرع العلی من الاصل العلوی و الغصن السنی من الشجر الحسینی ارفع السراه عمادا و هو من بنی عدیان و سمی جده خلیل الرحمان رکن‌الدین… فحصل بحسن لطف رحمانی… کتاب حجمه عندی صغیر… و با علی ظنی عزیز یعنی عماعداه… و اساسه الکتاب و السنه و شیم الصحابه معری عما حدث من وضع غیر مشروع المقدمه فی العلم… العلم علمان علم المکاشفه… .
انجام:… و یصیر من ملوک الدین و قد انتهی الکتاب متحلی المقطع بالدعا و آخر دعوانا ان الحمدلله رب العالمین و السلام علی عبادالله الصالحین و الصلوه علی رسوله… و علی اتقیا امته اجمعین.
تزئینات نسخه:فهرست ابواب کتاب با قلم قرمز و کهن (گویا از کاتب نسخه) سبز رنگ بر برگ اضافی آغاز نسخه نوشته است.
نوع کاغذ:ترکی.
تزئینات جلد:تیماجی مشکی.
۱پشت برگ نخست علاوه بر یادداشت درباره مولف (که نقل گردید) ممکن است مورخ ۱۱۴۱ق و چند مهر بیضی.
ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه ۵۰۳۴-۵۰۳۵٫
بر پشت برگ اول نسخه حاضر که رونویسی آن در زندگی مولف انجام شده چنین آمده است:
«کتاب عین العلم فی بیان العبادات و العادات و المهلکات و المنجیات تصنیف الشیخ العالم العامل الفاضل… محمد بن عثمان بن عمر النسفی و هو مصنف الوافی اصلح الله حاله و انجح آماله».
بنابراین جای تردید در هویت مولف کتاب باقی نمی‌ماند.
اینک فهرست مندرجات کتاب:
مقدمه در علم، باب اول، قرآن و ذکر، باب دوم انفاق و قناعت، سوم روزه‌داری، چهارم سفر و حج و جهاد، پنجم تزویج و تخلی، ششم کسب و ورع، هفتم معیشت، هشتم آداب صحبت، نهم سکوت و آفات نیکویان، دهم عفو و گذشت و نصیحت، یازدهم عزلت، دوازدهم تواضع، سیزدهم صدق اخلاص نیت، چهاردهم ذکر موت و قصر امل، پانزدهم نفی خواطر و ریاضت، شانزدهم توبه، هفدهم صبر و رضا و شکر، هیجدهم خوف و رجا، نوزدهم فقر و زهد، بیستم توحید و توکل، خاتمه سلوک و محبت.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:نسخ.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود: ۲حواشی بسیار بدون نشان و با نشانهای مختلف و مقول از کتاب‌های احیاءالعلوم، مشکوه، شرح عوارف المعارف، منتخب احیاء، شرح طبیعی، احیاء و حاشیه‌هایی به فارسی دارد.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: نک: کشف الظنون، ۱۱۸۲؛ دانشگاه، نسخه ش ۳۲۶۴؛ مجلس، ش ۲۸۴۳٫
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: مولف کتاب وافی در نحو (قرن ۸ق) در سلوک و اسرار عبادت با استناد به روایات دارای یک مقدمه بیست باب و خاتمه. به نوشته حاج خلیفه، ابن حجر تصریح دارد که مولف از فضلاء و پارسیان هند است و نام خویش را اخفاء می‌کرده و ملا علی قاری مکی ( -۱۰۱۴ق) نیز که عین العلم را شرح کرده، نام مولف آن کتاب را ذکر نمی‌کند. حاج خلیفه سپس می‌گوید برخی معتقدند که مولف این کتاب محمد بن عثمان بلخی حنفی است.
تاریخ: ۲۰۱۴۱۰۲۷