شماره بازیابی: ۹۴۵۰
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‏‫۱۰-۲۸۷۷
زبان اثر:
Per
ترکی
عربی
سر شناسه: اف‍ض‍ل‌ال‍م‍ل‍ک‌، غ‍لام‍ح‍س‍ی‍ن‌، ۱۲۴۱-۱۳۰۸٫
عنوان و نام پدیدآور: کراسه المعی [ نسخه خطی]/ از: افضل الملک میرزا غلامحسین خان ادیب شیرازی متخلص به المعی
کاتب: : کاتب: به خط افراد مختلف از جمله افضل‌الملک گردآورنده این مجموعه
تاریخ کتابت: ، تاریخ کتابت: در تاریخ‌های مختلف که تاریخ مقدمه ۱۳۱۲ق. است
قطع: ؛‏‫۱۹/۵*۲۹سم. ۷۳۶ص. سطور مختلف.
یادداشتهای کلی: افضل‌الملک که مستوفی اول دیوان و مترجم دارالترجمه ناصری بوده این مجموعه را به اشاره و تحت حمایت محمدحسن خان اعتمادالسلطنه وزیر انطباعات و مترجم مخصوص ناصرالدین شاه گرد آورده است.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:بسمله. در عهد سلطنت اعلی حضرت قدر قدرت ناصرالدین شاه قاجار.
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور: داستان گردآوری کراسه از زبان نگارنده: «بسمله. در عهد سلطنت… ناصرالدین شاه قاجار… جناب مستطاب اجل امجد اکرم آقای محمد حسنخان اعتمادالسلطنه وزیر دارالتالیف و دارالترجمه همایونی و دار المطبوعات و مترجم مخصوص حضور همایونی که همه روزه در سر نهار در حضور باهر النور سلطانی ساعتی اذن جلوس داشته، قوانین اروپ و مطالب اساسی و فن دیپلماسی و طرز ترقیات دول را به عرض می‌رسانید و از وزراء نمره اول بودند، از چند سال قبل به این بنده فرمودند که چندین جزء کاغذ سفید را در جلدی قرار بدهم و بمرور دهور، به تدریج ایام و ترتیب اعوام مطالب تاریخی و ادبیات و شعر و قوانین دول خارجه و آثار اسلامی و بعضی قراردادها و معاملات دولتی و اداراتی و ثبت و فرمان‌های قدیم ژغرافی (جغرافی) بعضی امکنه را که در الترام رکاب شاهانه ببعضی سفرها و بلوکات می‌رویم و می‌بینیم و پاره‌ای مطالب متفرقه را در این اوراق سفید جمع کنم به خط خود و دیگران بنگارم و بعضی نسخه‌های کوچک قلمی یا چاپی را ضمیمه آن نمایم که کلکسیون تمام مطالب باشد، لذا این بنده (میرزا غلامحسین خان ادیب) مستوفی اول دیوان اعلی افضل‌الملک که مترجم دولتی بودم… در ظرف چندین سال تفننا جامع این مجموعه و مخلاه کبیره شد… در این سنه هزار و سیصد و دوازده هجری این اجزاء متشتته را بنظر مبارک این وزیر بزرگ رسانیده عرض کردم اسم این مجموعه را کراسه اعتمادی بگذارم، فرمودند: تالیف بسیار و تصنیف بی‌شمار از من در ایران چاپ و منتشر شده است و من چون مجال ندارم که جمیع مطالب این مجموعه را تصفح و تتبع کنم لهذا خوب و بد و تعریف و تکذیب آن را بعهده شما می‌اندازم که محل هدف ذکر جمیل و قبیح شوید. تخلص شما در شعر «المعی» است، خوب است اسم این مجموعه را کراسه المعی بگذارید که لمعان آن همه جا بتابد…
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:نسخ و نستعلیق.
تزئینات متن:عناوین شنگرف.
تزئینات نسخه:برخی صفحات مجدول است.
تزئینات جلد:تیماج مصنوعی زرشکی.
افضل‌الملک برای این مجموعه فهرستی تنظیم کرده و آن را در اختیار کاتب دارالتالیف ناصری، آقا مرتضی قرار داده که با خط نسخ ممتاز خود آن را کتابت کند تا در ابتدای کراسه قرار دهد.
اینک فهرست مذکور با اندکی توضیح و تلخیص در برخی موارد:
۱٫ صد کلمه حضرت امیرالمومنین علی ابن ابی‌طالب صلوات‌الله علیه مترجم بفارسی و ترکی عثمانی (مائه کلمه جاحظ است با ترجمه منظوم فارسی و ترکی، نسخه چاپی است( (ص۲).
۲٫ نسخه تاریخ قدیم بر نهج و اسلوب تقویم مسمی به تقویم التواریخ از هبوط آدم تا سنه ۱۶۷۲ مسیحی مطابق ۱۰۸۴ق. (ص۴۴).
۳٫ ملحقات به تقویم التواریخ از سنه ۱۰۸۴ تا سنه ۱۲۹۸ق. به اهتمام جناب مستطاب اجل اکرم آقای اعتمادالسلطنه زیدالله (ص۲۰۱).
۴٫ طریقه شستن لباس پشمی و غیره به طوری که جمع نشود، نسخه از طولوزان برای درد اعضا، حب نشاط حکیم‌الممالک، طریقه خوردن یود یورد پتاس، ارتفاع سعیدآباد کنار رود چالوس (ص ۲۳۱).
۵٫ تاریخ ایوان مبارک حضرت شاهزاده عبدالعظیم، چند شعر از یغما که در هجا گفته، تاریخ جلوس و وفات سلطان محمدبن مراد و جلوس سلطان احمد عثمانی (ص۲۳۲).
۶٫ تاریخ جلوس و مدت سلطنت و شهادت نادرشاه افشار، ذکر اسامی سلاطین زندیه در بیان سلاطین قاجاریه و حکمرانی ایشان برسم اجمال (ص۲۳۳).
۷٫ مواد تاریخ رحلت خاقان مغفور… (ص۲۳۴).
۸٫ در بیان سن شریف و مدفن و مودا تاریخ رحلت محمدشاه مرحوم، تاریخ ولادت و جلوس ظل‌الله ناصرالدین شاه، نسب سلسله قاجاریه، شعر سروش در باب سرخان خیوق (ص۲۳۵).
۹٫ تاریخ ولادت و وفات نایب‌السلطنه عباس میرزا و وفات محمد علیمیرزا و حسین‌علی میرزا، بیان مهرهای سلاطین افشاریه و زندیه و قاجاریه، و مهرهای حکمرانان آذربایجان (ص۲۳۶).
۱۰٫ سجع مهر جمعی از شاهزادگان قاجاریه و صدور و امرا و مشاهیر رجال… (ص۲۳۷).
۱۱٫ تاریخ وفات جمعی از علمای آذربایجان و… (ص۲۳۸).
۱۲٫ تاریخ ولادت و سلطنت و رحلت امیرتیمور گورکانی و شاهرخ میرزا ولد امیرتیمور، احوالات سلاطین آل سامان بطور اختصار، اسماء خلفای علویه مهدیه مصر (ص۲۳۹).
۱۳٫ اسماء خلفای بنی‌امیه، تاریخ ظهور شرارت بابیه و وقعه نیاوران بقصد وجود مبارک اعلیحضرت همایونی و قتل باب به تبریز، اسامی اولاد یعقوب، تاریخ تولد ناپلئون اول (ص۲۴۰).
۱۴٫ تفصیل اسامی سلاطین قطبیه در صوبه دکن هندوستان (ص۲۴۱).
۱۵٫ تاریخ افغانی از شیخ عبدالرحمن (بدایع‌الاخبار عبدالله منشی بهبهانی است) (ص۲۴۲).
۱۶٫ کیفیت مرض وبا و ظهور و بروز آن از هند به ایران و از ایران به روسیه و فرنگستان (ص۲۷۴).
۱۷٫ نسب‌نامه شاه عباس از جانب پدری، قصیده حاجی سلیمان صباحی در تعریف جعفرخان زند و ماده تاریخ جلوس وی، نسب‌نامه حضرت رسول صلی‌الله علیه و آله (ص۲۷۵).
۱۸٫ تاریخ وفات ملا جامی، ماده تاریخ قلعه تبریز، تاریخ زلزله تبریز مکرر و زلزله قزوین، تاریخ گرفتن عثمانلو آذربایجان را و… (ص۲۷۶).
۱۹٫ تاریخ تولد حضرت صاحب‌الامر و بعضی تواریخ متعلقه بصفویه و افشاریه و زندیه و قاجاریه از قبیل ولادت و جلوس و سلطنت و وفات و سوانح، و وقایع، تاریخ گرفتن محمود افغان اصفهان را، گرفتن آغا محمدخان کرمان را (ص۲۷۷).
۲۰٫ احادیث و اخبار قصار و… (ص۲۷۸).
۲۱٫ کلمات و احادیث قصار در حکمت عملیه و بعضی اشعار مناسبه منتخبه، تاریخ کتاب مرات الادوار (ص۲۷۹).
۲۲٫ اشعار منتخبه فارسی و عربی در متن و تحقیقی از فرسخ و درجه در حاشیه، اشتقاق لفظ نمسه، در لغت قولنج ایلاس و وکافر قیصوری (ص۲۸۰).
۲۳٫ فهرست کتبی که در ایران به طبع رسیده (در کتاب ماه کلیات ش ۷۵-۷۶ به چاپ رسیده است) (ص۲۸۱).
۲۴٫ ماده تاریخ عمارت سلطان از میرزا عبدالوهاب معتمدالدوله نشاط، ماده تاریخ استرداد قطور خوی از عثمانی از میرزا اسدالله امام جمعه خوی (ص۲۸۴).
۲۵٫ تاریخ تحف مرمر دیوانخانه مبارک ارگ، قتل سلطان سلیم عثمانی، خوارج ساکن در کوه لبنان شام را و شعر آن سلطان (ص۲۸۵).
۲۶٫ اشعار میرزا قهرمان امین لشکر و مختصری از حالات او، و بقیه در صفحه بعد با سواد فرمان همایون در امین لشکر (ص۲۸۷).
۲۷٫ نقشه شهر ری (فعلا در نسخه نیست) (ص۲۹۹).
۲۸٫ تاریخ چهارسوق گوسفند میدان قزوین، وجه تسمیه امامیه به شیعه رباط، سنگ بست خراسان، غزل ملمع سلطانمراد (ص۳۰۰).
۲۹٫ تحقیق مختصر در حرمت خمر (ص۳۰۱).
۳۰٫ نقشه سلام عام خاقان فتحعلی شاه در عمارت باغ نگارستان (ص۳۰۴).
۳۱٫ کتابچه بعضی اطلاعات جغرافیایی از شهرستانک کلاردشت از خط معبر و طرفین در سفر ییلاق سنه ۱۲۹۷ق. اردوی همایونی (ص۳۰۷).
۳۲٫ عمارت طنبی واقع در جنب اندرون عمارت سلطنتی ارک دارالخلافه باهره (ص۳۱۷).
۳۳٫ قصیده در مدح اطاق موزه سلطانی (ص۳۲۰).
۳۴٫ ترجمه دعای صباح مروی از شاه اولیاء سلام‌الله علیه و آله (ص۳۲۲).
۳۵٫ منافع چوب چینی (ص۳۲۷).
۳۶٫ طریقه خوردن فادزهر، و ذکر حدیث اسم اعظم (ص۳۲۸).
۳۷٫ سود فرمان منقور بر سنگ مرمر و منصوب در چهارسوی طهران مورخ به سنه ۹۸۶ق. (ص۳۲۹).
۳۸٫ ترجمه سفرنامه لیوشان کلنل لوات قونسول از طهران به استراباد و گرگان (ص۳۳۰).
۳۹٫ رساله در احوال شیخ شهاب‌الدین اهری رحمه‌الله علیه (ص۳۵۰).
۴۰٫ سواد عریضه اهل هرات باولیا دولت فرانسه در قصد جنگ انگلیس با ایران به بهانه هرات (ص۳۵۲).
۴۱٫ مواد تاریخ جلوس و وفات سلاطین هند و افغانستان (ص۳۵۴).
۴۲٫ ماده تاریخ وفات حاجی میرزا حسینخان سپهسالار (ص۳۵۷).
۴۳٫ منقورات دروازه سنگی راه جدید البنایی هزار چم (ص۳۵۸).
۴۴٫ مقبره امامزاده داود و تعمیر بقعه و صحن متبرکه (ص۳۵۹).
۴۵٫ صورت اشکال مأخذ حروف در عهد عتیق (ص۳۶۰).
۴۶٫ اتحاد اسلامیت (ص۳۶۲).
۴۷٫ تعداد اولاد و اولادزادگان اعلی‌حضرت شاهنشاهی روح‌العالمین فداه بصورت شمس و کواکب (ص۳۶۵).
۴۸٫ لایحه در باب کشتی جدید الابتیاعی از نتایج افکار جناب اجل اکرم ولی النعم آقای اعتمادالسلطنه (ص۳۶۷).
۴۹٫ وجه تسمیه شهر و فسطاط و عدل و رافت در حق پرستویی و نظیر آن در این دولت و ابدایت (ص۳۷۰).
۵۰٫ قانون ترتیبات مجلس شورای دولتی از دقایق علمی سیاسی جناب آقای اعتمادالسلطنه (ص۳۷۲).
۵۱٫ کتابچه ایجاد دارالتنزیل برای صرف‌جویی دولت (ص۳۷۶).
۵۲٫ لایحه در باب بنای مسجد مرحوم سپهسالار حاجی میرزا حسین خان و کیفیت موقوفات و صورت دخل و خرج بنایی (ص۳۷۹).
۵۳٫ تحقیق درخت خرما و طریق غرس و نمو آن (ص۳۸۲).
۵۴٫ کتابچه در فقره گمرک هیلون (ص۳۸۳).
۵۵٫ کتابچه رهنمایی در اداره ایلات (ص۳۸۴).
۵۶٫ لایحه در خسارت رژی (ص۳۸۶).
۵۷٫ حسنات تنباکو و توتون (ص۳۹۰).
۵۸٫ کتابچه سیاحت سیاه‌کوه و بیان وضع جغرافیایی آن (ص۳۹۸).
۵۹٫ انتقاد و قانون‌نامه انحصار دخانیات (ص۴۰۳).
۶۰٫ صورت متعه مال‌التجاره ایران که در مدت یکسال شمسی بطرف اروپا از بندر طربزن رفته از ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۱ (ص۴۰۹).
۶۱٫ صورت امتعه ایران که در مدت یکسان بطرف بادکوبه و حاجی طرخان رفته (ص۴۱۰).
۶۲٫ تحقیق در لغت مر (ص۴۱۱).
۶۳٫ صورت جواب عریضه یکی از علمای مشهد مقدس از مرحوم حاجی ملا علی کنی در حکومت خراسان آصف‌الدوله شیرازی (ص۴۱۶).
۶۴٫ دستورالعمل صدارت میرزا یوسف مستوفی‌الممالک بتاریخ ۲۹ شعبان ۱۳۰۱ق. (ص۴۱۷).
۶۵٫ سواد فرمان قائم‌مقامی میرزا ابوالقاسم فراهانی در سنه ۱۲۳۸ق. (ص۴۲۲۹٫
۶۶٫ سواد فرمان صدارت مرحوم صدراعظم نوری در سنه ۱۲۶۸ق. (ص۴۲۲).
۶۷٫ عکس شیخ عبیدالله بن سید طه کردستانی (ص۴۲۵).
۶۸٫ بیان حال الیلاج معروف به قمار، تحقیق جغرافیایی کوه شام لبنان (ص۴۲۶).
۶۹٫ وضع قلعه سرخس، وضع مزار شیخ احمدجام در تربت (ص۴۲۷).
۷۰٫ وضع مزار شیخ زین‌الدین علی الخافی در تایباد هرات (ص۴۲۹).
۷۱٫ وضع مزار قطب‌الدین حیدر در تربت (ص۴۳۰).
۷۲٫ تحقیق تحدید ایران نقل از روزنامه توردومند (ص۴۳۲).
۷۳٫ صورت بلوکات و قراولات بسطام (ص۴۳۵).
۷۴٫ صورت دامغان و توابع آن (ص۴۳۶).
۷۵٫ صورت سمنان و توابع آن (ص۴۳۷).
۷۶٫ صورت بلوکات کرمانشاهان (ص۴۳۸).
۷۷٫ کاغذ خط میرزا سعیدخان وزیر خارجه ایران از جانب اعلیحضرت ناصرالدین شاه قاجار به وزرای ایران (ص۴۳۹).
۷۸٫ صورت مال‌التجاره فرنگستان که در یکسال شمسی به طرف ایران آمده (ص۴۴۰).
۷۹٫ اعلان بانک استقراضی روسی (ص۵۲۳).
۸۰٫ اعتراضات ثروتی و تجارتی (ص۵۵۲).
۸۱٫ سواد فرمان شاه طهماسب بغازیان ایل قاجار استراباد در سنه ۱۱۴۰ق. (ص۵۵۶).
۸۲٫ رساله موسومه به سررشته اسلامیه روم معروف به اعلان‌نامه امیرخان عبدالرحمن امیر افغان (ص۵۵۸).
۸۳٫ کتابچه در قانون وزارت عدلیه، از جناب آقا (ص۵۶۰).
۸۴٫ کتابچه استانه مبارکه سهل بن علی بن ابیطالب علیهماالسلام (ص۵۶۹).
۸۵٫ دستورالعمل مجلس تدقیقات امتیازات (ص۵۷۶).
۸۶٫ اعلان مهم درباره اداره دخانیات (ص۵۷۷).
۸۷٫ صورت اسامی دهات خالصه و اربابی دارالخلافه تهران (ص۵۸۶).
۸۸٫ اعلان اساس و شرایط بانک دیگر که برقرار خواهد شد (ص۵۹۵).
۸۹٫ انکشافات سفر کرکان یارمحمدخان سهام‌الدوله بجنوردی محرم سنه ۱۳۰۱ق. سواد رقم نادرشاه ۱۱۴۶ (ص۶۰۰).
۹۰٫ سواد فرمان نادرشاه بخط میرزا مهدی‌خان وزیر در سنه ۱۱۵۳ق. (ص۶۰۱).
۹۱٫ صورت فرمان ملک کیومرث بن بیستون به متولی مزار شیخ مجدالدین کیا الآملی در سنه ۸۷۸ق. (ص۶۱۰).
۹۲٫ توضیح لفظ الاوغ و اولام و بیگار و قیچورمه (ص۶۱۱).
۹۳٫ قرارنامه و امتیاز برای من دپتیه (ص۶۱۳).
۹۴٫ پیدا شدن لغت توران (ص۶۲۳).
۹۵٫ نسخه چینی هندی، وقایع سفر حاجی میرزا حسین‌خان سپهسالار به پطرزبوغ و ایالت خراسان (ص۶۴۰).
۹۶٫ نسخه برش مرحوم ادیب‌الممالک، معجون ابوعلی سینا، حب حکیم‌الممالک، حب شمس‌الاطبا، حب سلطان‌الحکماء (ص۶۴۰).
۹۷٫ لایحه دربار نشان و سایر امتیازات، از دقایق ذهن وفاد جنات مستطاب ولی‌النعم (ص۴۴۷).
۹۸٫ کتابچه سیاحت جناب اجل اکرم در خراسان بعد از اتصال خاک خراسان به متصرفات روس (ص۴۵۱).
۹۹٫ رساله اسدیه در انساب سادات علویه (ص۴۶۲).
۱۰۰٫ تحقیق لغت اردالی (ص۴۹۶).
۱۰۱٫ سواد فرمان جهانشاه به اکابر و شرفاء مکه در باب تعیین امیر حاج (ص۴۹۷).
۱۰۲٫ صورت فرمان شاه طهماسب اول منقول بر سنگ منصوب به دیوان ایوان مسجد طولانی تبریز (ص۴۹۸).
۱۰۳٫ یادداشت‌ها از تاریخ فرنگی، در باب حجاز و مکه و اصنام در آن (ص۵۰۰).
۱۰۴٫ از آثار ادهار در ترجمه المعتضد (ص۵۰۱).
۱۰۵٫ ترجمه مکاتبات متمهدی به اعراب لنگه و عمان (ص۵۰۲).
۱۰۶٫ لایحه معروضه خدمت صدراعظم در باب میرزا ملکم خان، از جناب اجل اکرم آقا (ص۵۰۶).
۱۰۷٫ قانون سیاسی که به اعلیحضرت عرض شده، قانون عسکری (ص۵۰۸).
۱۰۸٫ کتابچه که امین سلطان خان خواستند نوشته شود و به نظر همایون برسد در سنه ۱۳۰۲ق. (ص۵۱۰).
۱۰۹٫ کتابچه دستورالعمل حقوق فرنگیان در رعایت ادب، از جناب اعتمادالسلطنه (ص۵۱۲).
۱۱۰٫ رساله در باب مقیاس اوزان و مقادیر و غیرها از اعتمادالسلطنه (ص۵۱۵).
۱۱۱٫ لایحه معروضه خدمت جناب وزیر دول خارجه، از جناب آقا (ص۵۱۹).
۱۱۲٫ مقاله و تنطق از روی قانون محکم و برهان مسلم، از جناب آقا زید اجلاله (ص۵۲۰).
۱۱۳٫ اشعار ابوالمعالی معلم در راه شکراب و آهار (ص۵۲۱).
۱۱۴٫ حساب ثانیه و دقیقه و ساعت یکسال (ص۵۲۲).
۱۱۵٫ تاریخ قتل اغا محمدشاه، دستورالعمل سلطان‌الحکماء در صرف مسهل، نسخه مرحوم استاد غلام‌رضا (ص۶۴۲).
۱۱۶٫ رساله در بیان اقدامات دولت روس برای تملک و تصرف آسیای مرکزی (ص۶۴۷).
۱۱۷٫ تقریر معین‌الملک سفیرکبیر در عمارت سلطنتی حضور وزیر در باب جناب امین‌السلطان و جواب تقریر ایشان از اعتمادالسلطنه (ص۷۳۰).
۱۱۸٫ حقوق راجعه به قونسول‌‌خانه‌ها از روی قانون‌نامه ادارات دولتی فرانسه (ص۷۳۲).
۱۱۹٫ صورت امتعه ایران از روی روزنامه اخبار بادکوبه که در مدت یکسال ببادکوبه و حاجی ترخان وارد شده (ص۷۳۳).
۱۲۰٫ اشعار ماده تاریخ فوت صدراعظم (ص۷۳۶).
بقیه فهرست در جلد بعدی.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد ۳۰، صفحه ۱۵۸ – ۱۶۸٫
یادداشتهای مربوط به مندرجات: نسخه حاضر جلد اول کتاب را در بردارد. و از صفحه ۱ تا ۷۳۶ را در برمی‌گیرد.
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: کراسه المعی مجموعه‌ بزرگی است مشحون از رساله‌ها، نامه‌ها، فرامین، اسناد وزارت خارجه، اشعار، احادیث، تحقیقات لغوی، تصاویر و ترجمه‌های روزنامه‌های خارجی، نسخه‌های طبی، ماده تاریخ‌ها، ذکر برخی وقایع تاریخی و طبیعی، اسامی جغرافیایی، احوالات سلاطین، نقشه‌های بناها، نمونه نقاشی‌ و… بالغ بر ۲۸۳۸صفحه و در چهار جلد شامل رساله‌ها و مطالب مختلف و فواید متفرقه (به گفته استاد حایری این مجموعه در هنگام ورود به کتابخانه مجلس دو جلدی و بسیار قطور بود و استفاده از آن مشکل می‌نمود، لذا بخش صحافی کتابخانه آن را در چهار جلد درآورده که شماره‌های آن از ۹۴۵۰ – ۹۴۵۳ است).
موضوع (اسم عام یا عبارت اسمی عام): کشکول
تاریخ: ۲۰۱۴۱۱۱۷
محل و شماره بازیابی: ۱۱۸۲۲۱