کتاب به بررسی حیات دنیوی و فکری رودکی نخستین شاعر پارسی گوی می پردازد. نگارنده در تحقیقی مفصل و جامع و با قلم و نثری روان و سَره، جنبه های متفاوت شعری و فکری این شاعر فارسی سرا را کاوش و تحقیق می نماید.

برای آشنایی بیشتر با مضمون بخش نخست کتاب به نقل سرفصل های آن به صورت تیتروار و خلاصه می پردازیم؛ باب نخست: زمان رودکی، با دوم: تاریخ آموخته شدن رودکی، باب سوم: حیات رودکی، باب چهارم: میراث ادبی رودکی و نتیجه های تدقیقات برده شده، باب پنجم: موضوع و طرفهای غایه ویء آثار باقیمانده رودکی و باب ششم: مقام رودکی. در ادامه، مجلد دوم(بخش دوم) که مندرج در همین کتاب می باشد ارائه می شود.

بخشی با عنوان آثار منظوم رودکی که در آن به عرضه ی اشعار رودکی همراه با ترجمه ی روسی این ابیات مبادرت می شود. این اشعار شامل: قصاید، قطعات و اشعار پراکنده ی رودکی می باشند.

بخش نخست کتاب(ابوعبدالله رودکی) توسط انتشارت نشریات دولتی تاجیکستان ذیل آکادمی فن های تاجیکستان منتشر شده است و بخش دوم کتاب(آثار منظوم رودکی) توسط نشر اداره ی انتشارات دانش ذیل آکادمی ملل آسیا، آکادمی علوم اتحاد شوروی در مسکو در ۵۰۰۰ نسخه در سال ۱۳۳۶ منتشر شده است.

باب اول کتاب زمان رودکی پیش ازهمه شرح وضع حیات اجتماعی٬ سیاسی و اقتصادی ماوراءالنهر را در سدههای نهم و دهم در بر میگیرد. میرزایف بر اساس معلومات سرچشمه های تاریخی٬ امثال کتاب المسالک و الممالک اسطخری٬ معجم البلدان یاقوت حموی٬ تاریخ بخارا اثر نرشخی٬ تاریخ الامم والملوک طبری٬ آثار الباقیه ی بیرونی٬ زینالخبار گردیزی٬ روضهالصفا اثر میرزخواند و آثار تدقیقاتی واسیلی ولادیمیرویچ بارتولد غفوراف٬ یکوبوفسکی٬ سمناف٬ داویداوویچ٬ اثر مّسان لیتوینسکی٬ سعید نفیسی و دیگران٬ مبارزهه ای سیاسی و آزادیخواهانه ی مردم تاجیک٬ تأسیس دولتهای طاهریان٬ صفاریان و سامانیان را در قلمرو خلافت٬ رشد اقتصاد و وسعت و آبادانی شهرها را به قلم آورده.

سپس در همین زمینه رشد یافتن علم٬ ادبیات و فرهنگ را تأکید نموده و از جمله زبان دولتی شدن پارسی دری ­ تاجیکی را از دستاوردهای مهم فرهنگی میداند. او به مسائلبحث انگیز محل پیدایش و ریشه ی زبان پارسی دری وارد شده و با استناد به مواد منابع معتبر٬ درستی اندیشه های ملک الشعرای بهار را در این مسئله تأکید میکند و به این نتیجه میرسد: «اول این که زبان دری پارسی ­ تاجیکی نه این که در وقت استیلای حکمرانان عرب از قسمت جنوب غربی ایران ­ ولایت فارس ­ به خراسان و ماوراءالنهر آورده نشده است٬بلکه وی زبان اهالی محلی مردم ایرانی نژاد همین سرزمین بوده است…

میرزایف به وضع حیات ادبی در سده های نهم و دهم توجه خاص نموده و پیش از همه تأکید میکند که «نثر دری پارسی ­ تاجیکی کتابتی همچون نظم کلاسیکی محض زادهی همیندوره میباشد». او به انواع گوناگون نثر آن دوره اشاره نموده و ارزش بلند سه شاهنامه ی منثور٬ ترجمه ی تایخ طبری و تفسیر طبری٬ حدود العالم٬ دانشنامه ی ابن سینا و التفهیم بیرونی را در تشکل و پیشرفت نثر فارس و تاجیک یادآوری میکند.