«حج» یعنی آهنگ. مقصد یعنی حرکت نیز هم. همه چیز با کندن از خودت، از زندگیت و از همه علقه‌هایت آغاز می‌شود. مگر نه این که در شهرت ساکنی؟ سکونت، سکون. حج یعنی نفی سکون. حج: جاری شو! هجرت از «خانه خویش» به «خانه خدا»، «خانه مردم»!… «حج» در یک نگرش کلی، سیر وجودی انسان است به سوی خدا. نمایشی رمزی که فلسفه خلقت بنی‌آدم است و تجسم عینی آنچه در این فلسفه مطرح است.

در یک کلمه حج «شبیه (نمایش) آفرینش» است. در همان حال «شبیه تاریخ» و در همان حال «شبیه توحید» و در همان حال «شبیه مکتب» و در همان حال «شبیه امت» (جامعه اعتقادی، جامعه نمونه‌ای که اسلام می‌خواهد در میان انسان‌ها بنا کند و… بالاخره، حج نمایشی رمزی است از «آفرینش انسان» و نیز از «مکتب اسلام» که در آن کارگردان خداست.

زبان نمایش، حرکت و شخصیت‌های اصلی، «آدم، ابراهیم، هاجر و ابلیس» و صحنه‌ها، منطقه‌های حرم و «مسجدالحرام، مسعی، عرفات و مشعر و منی؛ و سمبل‌ها: «کعبه و صفا و مروه» و روز و شب و غروب و طلوع و بت و قربانی و جامه و آرایش و حلق و تقصیر… *** کتاب «حج» در سه بخش تدوین شده است: «دکتر علی شریعتی» در بخش نخست از «حج عمره» به عنوان «سفر به کعبه» یاد می‌کند.

بخش دوم ؛حج بزرگ‌تر که شریعتی آن را «سفر از کعبه» نام می‌نهد و معتقد است حج بزرگ‌تر با ترک کعبه آغاز می‌شود. فصل سوم بزرگ‌تر از حج است که همانا آن را «شهادت» می‌داند و این بخش اشاره مستقیمی به ناتمام ماندن سفر حج «امام حسین (ع)» و حرکت او به سمت کربلاست.

* کتاب حج را انتشارات «بنیاد فرهنگی علی شریعتی» به چاپ رسانده است.این کتاب را رادیو تهران، در برنامه ی کتاب شب به صورت گویا تولید کرده است و ایران صدا آن را برای استفاده ی علاقمندان آثار دکتر علی شریعتی، در اختیار شنوندگان قرار داده است.