نگارنده در کتاب حاضر، با بررسی جغرافیایی تاریخی ایران و قفقاز، مرزهای دو سرزمین “آذربایجان” در جنوب رود ارس و “اران” در شمال رود ارس را ترسیم می‌کند. در ادامه، او چگونگی ورود عنصر “ترک” به تاریخ، حرکت آن به غرب، و چگونگی ورود آن به آذربایجان، قفقاز و آناتولی را نشان می‌دهد. وی هم‌چنین از چهره‌ی فرهنگی این سرزمین‌ها به روزگار ورود ترکان نیز از برخورد فرهنگی آریاییان آذربایجان با عنصر ترک سخن می‌راند.

پاسخ به ادعاهای تاریخ‌نگاران پان‌تورکیست ترکیه و جمهوری آذربایجان که ادعا می‌کنند عنصر قومی ترک پیش از همه‌ی قوم‌های دیگر در این سرزمین‌ها حضور داشته نیز بررسی روند ورود زبان ترکی به آذربایجان و اثبات آریایی بودن آذربایجانیان، که زبان ترکی به آن‌ها تحمیل شده، از دیگر مطالب کتاب است.

گفتنی است، در دهه‌های آغازین سده‌ی بیستم میلادی، به دنبال سرخوردگی برآمده از شکست‌های دوران قاجار که به جدا شدن سرزمین‌هایی از پیکر ایران در شمال و شرق کشور انجامیده بود، گروهی از سیاستمداران کشور “اران” در شمال رود ارس، کشور خود را “جمهوری آذربایجان” نامیدند.