توضیحات

ت‍اری‍خ‌ ب‍ن‍اک‍ت‍ی‌: روض‍ه‌ اول‍ی‌ الال‍ب‍اب‌ ف‍ی‌ م‍ع‍رف‍ه‌ ال‍ت‍واری‍خ‌ و الان‍س‍اب‌

ابوسلیمان داود بن ابی‌الفضل بَناکَتی (… – ۷۳۱ هـ. ق)، ملقب به فخرالدین، از مورخان دورهٔ مغول و ملک‌الشعراء دربار غازان‌خان بود.

وی منسوب به بَناکَت، از شهرهای فرارود (ماوراءالنهر) بود. او چون از نزدیک با خارجیانی که از شهرهای دور به دربار غازان‌خان می‌آمدند سروکار داشت، اطلاعات جامعی دربارهٔ مذاهب و ادیان گوناگون کسب کرد که به تألیف تاریخ او به‌نام روضه اولی‌الألباب فی معرفه التواریخ یا تاریخ بَناکَتی منجر شد. حاجی خلیفه در کشف‌الظنون نام کتاب را روضه اولی‌الألباب فی تواریخ الأکابرِ و الأنساب نوشته‌است.

روضه اولی‌الألباب فی معرفهالتواریخ کتابی است در سرگذشت شاهان خطا که به سال ۷۰۷ هـ. ق به نام سلطان ابوسعید نوشته شده‌است.

بَناکِتی، فخرالدین ابوسلیمان داودبن ابی الفضل محمّد، شاعر و مورخ ایرانی (متوفی ۷۳۰) می‌باشد.

وطن بناکتی
وی از شهر بَناکِت یا بناکث برکنار رود سیحون واقع در ماوراءالنهر برخاسته است.

رسیدن بناکتی به مقام ملک الشعرایی
بنابر نوشته خودِ وی، در سال۷۰۱ به مقام ملک الشعرایی غازان خان مغول، فرمانروای ایران، رسید.
دولتشاه یکی از شعرهای او را ضبط کرده است.

تالیف بناکتی
تاریخ او به نام روضه اولی الالباب فی تواریخ الاکابر والانساب ( روضه اولی الالباب فی معرفه التواریخ والانساب )، در ایام پادشاهی ابوسعید ایلخانی، نوشته شده است.

زمان تالیف کتاب تاریخ بناکتی
دیباچه این کتاب مورخ ۲۵ شوال سال ۷۱۷ است.

شباهت تاریخ بناکتی به جامع التواریخ
صرف نظر از برخی نکات بسیار کوچک درباره رویدادهای سال‌های نزدیک به زمان او، این اثر خلاصه‌ای از جامع التواریخ رشیدالدین فضل الله است، جز این‌که نحوه تدوین مطالب آن متفاوت است.
به گفته براون، مطالب نیمه دوم کتاب (احتمالاً تحت تأثیر رشیدالدین) نه تنها مفهوم گسترده‌تری از تاریخ را نشان می‌دهد، بلکه مبیّن روحِ حقیقی تساهل و مدارا نسبت به اقوام غیرمسلمان و حاوی اطلاعاتی واقعی درباره این مردمان است که منزلت مؤلف در دربار ایلخان سبب کسب این اطلاعات شده است.
بلوشه ظاهراً این گونه ادعا می‌کند که منابع چینی جامع التواریخ تنها در کتاب بناکتی آمده و در کتاب رشیدالدین نیست؛ ولی آن قسمت از متنِ رشیدالدین را که حاوی این اشارات است روزن منتشر کرده است.

محتوای کتاب تاریخ بناکتی
روضه به نه فصل تقسیم شده است:
پیامبران و اولیا، شاهانِ باستان ایران، محمد (صلّی اللّه علیه وآله و سلّم) و خلفا، سلسله های ایرانی معاصرِ خلفای عباسی، یهودیان، مسیحیان و فرانکها، هندیان، چینیان، مغولان .
مولر در سال ۱۶۷۷ هشتمین بخش یعنی چینیان این کتاب را در برلین با عنوان نادرست تاریخ چینیان عبداللّه بیضاوی منتشر کرد که دوباره در سال ۱۶۷۹ در ینا به چاپ رسید و بعداً وستون آن را با نام تاریخ چینیان از عبداللّه بیضاوی… ،در لندن ، در سال ۱۸۲۰، به انگلیسی برگرداند. ولی کاترمر ثابت کرد که این بخش متعلق به روضه بناکتی است.

ویژگی کتاب تاریخ بناکتی
از ویژگی‌های این کتاب نثر ساده، به دور از تکلف، و ادیبانه آن است. با این حال، مؤلف از بیان قصص و پند و حکمت و بندرت افسانه فروگذاری نکرده است. این کتاب یکی از متن‌های کهن و اصیل فارسی است که در حد خود نشان دهنده سبک نثر سده هشتم است و لغات تازه و اصیل فراوان دارد.
در مآخذ موجود، کتاب دیگری جز دیوان شعر از بناکتی یاد نشده است.