توضیحات

احوال شیخ اجل سعدی

تاکنون ابعاد گوناگونی از حیات سعدی در تحقیقات پرشماری بررسی شده است، اما پرسش‌های مربوط به جزئیات حیات او همچنان با درنگی معنادار پاسخ داده می‌شود. در حقیقت اطلاعات مستخرج از متن آثار سعدی برای ترسیم تاریخ زندگانی او ارزش تاریخی واحدی ندارد و لازم است با بسیاری از آنها با احتیاط برخورد شود.

در این کتاب سعی شده تا در یک مقدمه و هشت گفتار، دانسته‌هایی از حیات شاعر که وجه تاریخی قوی‌تری نسبت به سایر موارد دارد، استخراج و با نگارش اختصارگرا و پرارجاع، به پژوهشگران جدی آثار سعدی و سایر علاقمندان به او و شاهکارهایش، تقدیم شود.

یکی از گره‌های جدی در بررسی نام و لقب شاعر که در عین پیگیری‌های چنددهه‌ای و جستجو در منابع رجالی و تاریخی، ناگشوده مانده است، صحیح یا سقیم بودن گزارش تراجم‌نگار هم‌روزگار سعدی، ابن فوطی است. در واقع در عین اینکه اغلب تراجم‌نگاران در ثبت اسامی و القاب افراد، وسواس‌گونه رفتار می‌کنند، صورت نام شاعر، نام پدر او و لقب وی در این منبع یا بسیاری گزارش‌های قدیم دیگر هم‌خوانی ندارد و مورد تردید است.

در گفتار اول کتاب به نام و نسب، تخلص شعری و سال تولد سعدی شیرازی پرداخته شده است. نویسنده در پایان این گفتار نتیجه می‌گیرد که بی‌گمان عرضۀ سالی برای میلاد سعدی، تا یافت‌شدن سندی قطعی محال می‌نماید؛ زیرا با وجود توجه بیش از حد به عبارت «مناسب حال خود می‌گفتم نیز، نمی‌توان از مصرع «ای که پنجاه رفت و در خوابی» زمان دقیق میلاد نویسندۀ آن عبارت را دریافت.

با توجه به وجود ابهام‌های فراوان دربارۀ سرآغاز حیات سعدی و تبعاً تقریبی و تخمینی بودن زمان میلاد او از سویی و نبود اسناد قطعی از دورانی که او مقدمات را فرا گرفت از سوی دیگر، مشخص نیست زمان استقلال شخصیت او مقارن با چه سالی از ادوار حکومت سلغریان بوده است. دربارۀ این دوران که در واقع پیش از سفر نخست سعدی است، در گفتار دوم بحث و بررسی صورت گرفته است.