توضیحات
گیلگمش
گیل‌گَمِش، بر پایهٔ فهرست شاهان ایلامی، پنجمین شاه شوش و پسر لوگالاندا بود که در حدود ۲۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در یک دورهٔ ۱۲۵ ساله بر سومریان حکمرانی می‌کرد.
کامل‌ترین متن موجود از «حماسه گیلگمش»، روایاتی است که بر الواحی از خشت پخته نگاشته شده و ضمن کاوش در بقایای کتابخانه «آشور بانی‌پال»، پادشاه آشور و در ویرانه‌های معبد نَبو در نینوا به‌دست‌آمده است. این مجموعه مشتمل بر ۱۲ لوح یا سروده بوده که هرکدام دارای ۶ ستون پلکانی شعر و درمجموع ۳۰۰ سطر است، مگر آخرین لوح آن‌که الحاقی و به‌وضوح از یازده لوح قبلی کوتاه‌تر است. این اثر ادبی برجسته درمجموع ۳۴۶۰ سطر دارد و تلفیقی است از اسطوره، حماسه و تاریخ.
گیلگمش، ازلحاظ تاریخی پنجمین پادشاه از نخستین سلسله سلطنتی سومر است که قریب به ۱۲۵ سال بر سومریان حکمرانی کرد. بنا به یک قول، گیلگمش در حدود ۲۸۵۰ سال قبل از میلاد پادشاهی کرده است و قولی دیگر دوران او را به ۱۵۰۰ سال قبل از هومر، تخمین می‌زند. اما تقریباً به‌طور قطع می‌دانیم که گیلگمش در حدود ۲۶۰۰ ق.م یکی از فرمانروایان شهر «اوروک» بوده است.
بنا به روایات، در آن زمان به سبب خواب پدربزرگ، زنان از زاییدن منع می‌شوند. اما مادر گیلگمش، باوجود همه سختگیری‌ها مخفیانه فرزندش را به دنیا می‌آورد. با یادآوری داستان تولد حضرت موسی و کوروش، گویا در داستان تولد قهرمانانی که تقدیر است بعدها دیکتاتور حاکم را از بین ببرند، چنین موضوعی دیده می‌شود. نگهبان نوزاد را از برج به پایین می‌اندازد، اما عقابی او را می‌گیرد و نگهبان باغ او را بزرگ می‌کند. او در «اوروک» که پیرامونش را حصار در برگرفته و در دل طبیعت و به‌صورت غیرعادی رشد می‌کند، ازاین‌رو در دوران بلوغ، رفتاری تندخویانه و البته نیرویی مافوق طبیعی دارد.
افسانه‌ها مادر او را ایزدبانویی به نام نینسون دانسته‌اند.
اوروک یکی از شهرهای باستانی میان‌رودان در جنوب عراق کنونی بوده‌است. اثر حماسی ادبیات دوران تمدن باستان حماسه گیلگمش دربارهٔ او است.[۱]
حماسهٔ گیلگمش
حماسهٔ گیلگمش در ۱۲ لوح ذکر می‌شودکه حوادث این ۱۲ لوح چنین است:
- گیلگمش، آن‌که از هر سختی شادتر می‌شود…
- آفرینش انکیدو، و رفتن وی به اوروک، شهری که حصار دارد.
- بازیافتن انکیدو گیلگمش را و رای زدن ایشان از برای جنگیدن با هومبابا، نگهبان جنگل سدر خدایان.
- ترک گفتن انکیدو شهر را و بازگشت وی.
نخستین رؤیای انکیدو.
- برانگیختن شمش _ خدای سوزان آفتاب _ گیلگمش را به جنگ با هومبابا و کشتن ایشان دروازه‌بان هومبابا را.
- رسیدن ایشان به جنگل‌های سدر مقدس.
نخستین رؤیای گیلگمش.
دومین رؤیای گیلگمش.
جنگ با خومبه‌به و کشتن وی، بازگشتن به اوروک.
- گفتگوی گیلگمش با ایشتار _ الههٔ عشق _ و برشمردن زشت‌کاری‌های او.
جنگ گیلگمش و انکیدو با نرگاو آسمان و کشتن آن و جشن و شادی برپا کردن.
- دومین رؤیای انکیدو.
بیماری انکیدو.
- مرگ انکیدو و زاری گیلگمش.
شتاب کردن گیلگمش به جانب دشت و گفتگو با نخجیرباز.
- سومین رؤیای گیلگمش.
رو در راه نهادن گیلگمش در جستجوی راز حیات جاویدان و رسیدن وی به دروازهٔ ظلمات، گفتگو با دروازه‌بانان و به‌راه افتادن در دره‌های تاریکی.
راه نمودن شمش _ خدای آفتاب _ گیلگمش را به جانب سی دوری سابی تو فرزانهٔ کوهساران نگهبان درخت زندگی.
رسیدن گیلگمش به باغ خدایان.
- گفتگوی گیلگمش و سی دوری سابی تو؛ و راهنمایی سی دوری سابی تو، خاتونی فرزانه، گیلگمش را به جانب زورق ئوت نه پیش تیم. دیدار گیلگمش و اورشه نبی کشتیبان؛ به کشتی نشستن و گذشتن از آب‌های مرگ.
دیدار گیلگمش و ئوت نه پیش تیم دور، گیلگمش را؛ و شکست گیلگمش. آگاهی دادن ئوت نه پیش تیم دور، گیلگمش را از راز گیاه اعجازآمیز دریا.
به‌دست آوردن گیلگمش گیاه اعجازآمیز را و خوردن مار، گیاه را و بازگشت گیلگمش به شهر اوروک.
- عزیمت گیلگمش به جهان زیرین خاک و گفتگوی او با سایهٔ انکیدو. پایان کار گیلگمش.
کتاب صوتی حماسه گیلگمش اثر دکتر داوود منشی زاده را در ۱۳ قسمت با صدای فرید حامد بشنوید.
دیدگاهی دارید؟