توضیحات

 سوره الغراب (سوره کلاغ)

سوره الغراب رمانی است از محمود مسعودی, که متن کامل آن برای اولین بار در شماره ۱۲ مجله «زمان نو» در فرانسه به چاپ رسید.

سوره الغراب رمانی است از محمود مسعودی، که متن کامل آن برای اولین بار در شماره ۱۲ مجله «زمان نو» در فرانسه به چاپ رسید. (اخیراً “انتشارات باران” در سوئد آن را به صورت کتاب به بازار فرستاده است.) در باره این رمان تا کنون دو نقد نوشته شده است؛ یکی توسط خانم “حوری یاوری” که من نخوانده‌ام، و دیگری توسط “پرتو نوری علاء”، که صرفنظر از پاره‌ای نکات، نقد خوبی است و من می‌کوشم به آنچه که ایشان بدان پرداخته است، کمتر بپردازم تا تکرار مکررات نشود و شما را به نوشته ایشان در«بررسی کتاب»، شماره ۱۳، رجوع می‌دهم.

„سوره الغراب“ در رمان‌نویسی جدید فارسی – بدرستی- „از جمله آثار مشخص، مهم و استثنائی در یک دهه اخیر“ به حساب آمده است.۱ و من بر این باورم که این رمان نه تنها در دهه اخیر، بل درکل تاریخ رماننویسی ایران، کاری با ارزش‌های نوین و درخور توجه است.
این رمان که تنها در ۹۷ صفحه (۸ بخش و ۸۱ بند) نوشته شده است، از نظر فرم بیرونی مجموعه‌ای است از صورت‌های گوناگون بیان ادبی و هنری. داستان کوتاه، داستان بلند، گزارش، کاریکلماتور، توصیف ادبی، شعر و تمثیل، سنگ‌های بنای این رمان را تشکیل می‌دهد. و این همه با هم اما، تنها یک مفهوم واحد را تکرار می‌کنند و گرد محور پرسش، یا بهتر بگوییم، پاسخی می‌چرخند که نویسنده، آن را در همان صفحه آغازین یا صفحه عنوان کتاب، با آوردن ترجمه متن آیه ۲۳ از سوره „بقره“ مطرح کرده است. متن این ترجمه چنین است:

“اگر از آنچه بر بنده خویش نازل کرده‌ایم، به شک اندرید، سوره‌ای مانند آن بیاورید.“

و مسعودی در پاسخ به این دعوت است که سوره غراب را می‌آورد. سوره‌ای که جانمایه آن، شک و عدم باو‌رداشت همه باورهایی است که اندوخته ذهنی نه قوم وملت، که اقوام و مللی را در طول قرن‌ها ساخته و پرداخته است. و این جانمایه، بتکرار و در صورت‌های گوناگون بیان، در آن تأکید می‌شود. وبا اینهمه تکرار اما، آن را به هر بیان که می شنوی، نامکرراست.

تأکید بر این مسئله که «سوره الغراب» در پاسخ به آیه ۲۳ از „سوره البقره“ آورده شده است، نه تنها در محتوا، بل در فرم و صورت این رمان نیز بروشنی قابل شناسایی است. نام و عنوانگذاری رمان البته روشنترین برهان برای باورداشت این ادعا است. و برهان دیگر، بخش کردن رمان است به بندهای متعدد، که هر بند به منزله آیه‌ای از این سوره قابل تلقی است، و نیز آوردن داستان در داستان، که هردو تقلیدی است از فرم و قالبندی در قرآن.

اما جالبترین فرم تأکید بر مضمون این سوره، این است که نویسنده درست در بند ۲۳ رمان، متن آیه ۲۳ از „سوره البقره“ را به خطی به نام خط شجری، (صفحه ۱۸۷) می‌آورد.