توضیحات
پندار خدا
پندار خدا یا توهم خدا (به انگلیسی: The God Delusion) کتاب غیرداستانی پرفروش سال ۲۰۰۶، نوشتهٔ زیستشناس بریتانیایی، ریچارد داوکینز است. وی عضو آکادمی پادشاهی علوم و ادبیات بریتانیاست و سابقاً نیز مدرس فهم عمومیِ علم در دانشگاه آکسفورد بودهاست.
.
داوکینز در کتاب توهم خدا عنوان میکند که خالق فراطبیعی به احتمال قریب به یقین وجود ندارد و باور به خدا باور کاذبی است که در برابر تمام شواهد موجود سختجانی میکند. او با این نظرِ رابرت پیرسیگ همنوا میشود که: «هنگامی که یک نفر دچار توهم میشود، دیوانهاش میگویند. هنگامی که افراد بسیاری دچار یک توهم میشوند، مؤمنشان میخوانند.»
تا ماه نوامبر سال ۲۰۰۷ تنها نسخهٔ اصلی (انگلیسیِ) کتاب به فروش ۱٫۵ میلیون نسخه دست یافت و به ۳۱ زبان ترجمه شد. همچنین در ماه نوامبر ۲۰۰۶ در ردهٔ دوم کتابهای پرفروش آمازون قرار گرفت.
این کتاب در اوایل دسامبر ۲۰۰۶ به رتبهٔ چهارم کتابهای غیرداستانی پرفروش نیویورک تایمز رسید. و تا ۵۱ هفته، تا ۳۰ سپتامبر ۲۰۰۷، در فهرست پرفروشها ماند.[۹] این اثر از طرفی علاقهمندیهای زیادی را به سمت خود جلب کرد و از سویی دیگر، چندین کتاب نیز علیه آن نوشته شد.
کتاب پندار خدا توسط فردی که خود را ا. فرزام مینامد با عنوان «پندار خدا» به فارسی ترجمه شدهاست.
خلاصه
کتاب تشکیلیافته از ده بخش است. چند بخش نخست به این میپردازند که چرا احتمالاً خدایی نیست؛ و بخشهای بعدی موضوعاتِ مربوط به دین و اخلاقیات را بررسی میکنند. کتاب به یادمان دوست قدیمیِ داوکینز، داگلاس آدامز تقدیم شده؛ و با گفتاوردی از وی همراه شدهاست که: «آیا برای اینکه ببینیم باغ زیباست باید باور کنیم که پریانی هم در ته باغ هستند؟»
در مقدمهٔ پندار خدا، داوکینز چهار پیام اصلیِ «آگاهیبخشِ» کتاب را چنین بیان میکند:
- ۱ بیخدایان میتوانند زندگی شاد، سرشار، متعادل، و ازلحاظ فکری پرباری داشتهباشند.
- ۲ انتخاب طبیعی و دیگر نظریههای علمی بهتر از «فرضیهٔ وجود خدا» به کار تبیین جهان جانداران و چهبسا کل کیهان میآیند.
- ۳ نباید کودکان را به کیش والدینشان دانست و بر آنها برچسب دین خاصی زد. اصطلاحاتی مثل «بچه کاتولیک» یا «بچه مسلمان» باید منزجرکننده محسوب شوند.
- ۴ بیخدایان باید به بیخدایی خود مفتخر باشند نه شرمنده؛ زیرا بیخدایی فرد نشانهٔ صحت و استقلال ذهن اوست.
ترجمه به فارسی
کتاب پندار خدا با نام «توهم خدا» توسط «ا. فرزام» تا نوامبر ۲۰۰۷ تقریباً بهطور کامل (به استثنای دو بخش) به فارسی ترجمه شد؛ ولی به علت عدم امکان انتشار در ایران، تنها در نگارش الکترونیک، به شکل پیدیاف تکثیر شدهاست.
این کتاب واکنش موافقان و مخالفان بسیاری را واداشت. به دنبال وارد شدن داوکینز به حوزه فلسفه و الهیات، گروهی از متفکرین به او انتقادهایی را وارد نمودند. در میان این افراد، الهی دانان مسیحی، فیلسوفان، و بعضاً برخی از خدا ناباوران و شک گرایان دیده میشوند.
- مجله پراسپکت که سال قبل از انتشار کتاب پندار خدا، داوکینز را در زمره سه شخصیت روشنفکر برتر معرفی کرده بود، در تغییر موضعی قابل توجه در مقالهای به قلم اندرو براون این کتاب را بی دقت و غیر منسجم خواند.
- تری ایگلتون -که از او با عنوان یکی از تأثیرگذارترین منتقدین زنده بریتانیا نام برده میشود- در «نقد کتاب لندن» نظرات داوکینز در مورد الهیات را به نظرات کسی شبیه میداند که در مورد زیستشناسی داد سخن میدهد ولی اطلاعات او در این موضوع در حد کتاب پرندگان بریتانیاست.
- مایکل روس دربارهٔ این کتاب نوشت: «[کتاب] پندار خدا من را از خدا ناباوری خود خجل میکند.» وی با ذکر مثالی از استدلالهای فلسفی داوکینز، اظهار میدارد که خدا ناباوران جدید، دانشوری را جدی نمیگیرند.
- الوین پلانتینگا، در مقالهای در نقد کتاب پندار خدا با تأیید این امر که داوکینز یک نویسنده با استعداد در زمینههای علمی است مینویسد: «با وجود اینکه این کتاب [پندار خدا] در اصل فلسفی است، داوکینز فیلسوف نیست. او یک زیستشناس است… واقعیت این است که بسیاری از استدلالهای او در کلاس درس فلسفه نمره قبولی نمیگیرند.» او در ادامه به یکی از این نوع استدلالهای اشتباه داوکینز اشاره میکند:
We know of no irrefutable objections to its being possible that p;Therefore p is true
- ژورنال فلسفه فرگشتی، در مقالهای به قلم رابرت استوارت، داوکینز را متهم به این میکند که مفاهیم سؤالبرانگیز را با واژههای علمی میپوشاند تا به آنها چهره موجه بدهد. او به این مسئله اشاره میکند که داوکینز مبحث «تکامل کیهانی» را در لوای تکامل زیستشناسی به خواننده القا مینماید بدون اینکه ذرهای دلیل برای اثبات آن بیاورد.
کتابهایی هم در مخالفت و در پاسخ به آن نوشته شدهاست. از جمله کتاب آلیستر مکگراث با نام «پندار داوکینز؟» و کتاب «خدا توهم نیست» نوشتهٔ توماس کرین.
الوین پلانتینگا The Dawkins Confusion
Anthony Kenny Knowledge Belief and Faith
تامس نیگل The Fear of Religion
مایکل روس Chicago Journals Review
ریچارد سوئینبرن Response to Richard Dawkins
John Cornwell A Question of Respect
آلیستر مکگرات The Dawkins Delusion
H. Allen Orr A Mission to Convert
تری ایگلتون London Review of Books Lunging, Flailing, Mispunching:
آنتونی فلو The God Delusion Review – Dawkins response
Murrough O’Brien of ایندیپندنت Our Teapot which art in heaven Dawkins responds:
مارلین رابینسون The God Delusion Review, Harper’s Magazine 2006
دیدگاهی دارید؟