و حتی یک کلمه هم نگفت (به آلمانی: Und sagte kein einziges Wort) رمانی اثر هاینریش بل است که در سال ۱۹۵۳ منتشر شد.

این کتاب به زندگی و اندیشه‌های فرد و کیت بوگنر، یک زن و شوهر می‌پردازد. فرد که از زندگی فقربار خسته شده است، خانه را ترک و کیت را با سه بچه رها می‌کند.

مانند بسیاری از دیگر آثار بل موضوع کتاب در مورد پیشامدهای بعد از جنگ جهانی دوم است. عنوان کتاب از نام آهنگی که کیت بوگنر در فصل چهارم کتاب به آن گوش می‌دهد، برگرفته شده است. کیت به عیسی مسیح تشبیه می‌شود زیرا همانند او همهٔ تحقیرها و مشکلات را تحمل می‌کند، بدون اینکه اعتراض یا طغیان کند.

این کتاب جوایز بسیاری درون و بیرون از کشور آلمان برای هاینریش بل به ارمغان آورد؛ از جمله جایزه انجمن منتقدان آلمان. هانس ورنر ریشتر نویسنده آلمانی آن را «بهترین کتاب پس از جنگ جهانی دوم» دانست.

“”هاینریش بل “”در این داستان نیز صحنه‌ای از تاریخ آلمان بعد از جنگ را به تصویر می‌کشد”” .فرد””، تلفنچی دبیرخانه کلیساهای شهر، همسر و سه فرزندش را ترک می‌کند تا با گریز از فقر و خاطره مصایبی که جنگ آوران به او و جهان او تحمیل کرده‌اند مرهمی بیابد .او که عمیقا به همسرش عشق می‌ورزد، آخر هفته در خارج از خانه به دیدار او می‌رود . “”فرد “”تمام طول هفته تلاش می‌کند تا مکان و پولی برای این ملاقات فراهم آورد و از این رهگذر به عشق و زندگی‌ای دست یابد که در هنگام جنگ و فتنه، خود و همنوعانش سهمی از آن ندارند .