توضیحات

تاریخ تبرستان (سه جلد در یک مجلد)

این کتاب مشتمل بر مقدمه مؤلف، فصل بنیاد تبرستان و دو بخش مهم دیگر است. نخست نامه «تنسر» به «گشناب» مربوط به دوره ساسانیان و دیگر تبیین نوع مناسبات فئودالی در سده میانه، به‌ویژه در نخستین سده‌های اسلامی آمده است.

دو فصل پراهمیت تاریخی که بیانگر واپسین دوره برده‌داری و تکامل جامعه فئودالی در ایران و منطقه است. این کتاب به‌رغم داشتن نثری دشوار و آمیخته به شعرهای عربی و برخی آیات قرآنی به لحاظ نوع تاریخ‌نگاری، ثبت رخدادهای تاریخی، تحلیل‌ها، ذکر نام‌های مشاهیر، جغرافیای تاریخی و غیره اثری است نفیس که با نثری فصیح و فاخر تحریر شده است.

در مقدمه مصحح آمده است” : کتابی که اکنون پیش رو دارید نخستین کتابی است که تاریخ تبرستان را بر مبنای متون کلاسیک و پژوهش‌های نوین ایران شناسان غربی و ایرانی بازسازی کرده است .

خواننده هنگامی که کتاب تاریخ تبرستان ابن اسفندیار یا تاریخ تبرستان و رویان و مازندران “میر ظهیرالدین مرعشی “را اندکی مطالعه یا حتی تورق کند از همان ابتدا درمی‌یابد که تا چه حد حتی فهم کلی این متون دشوار است ;و چنانچه کمی دقیق‌تر شود آن گاه پی خواهد برد که مولف این کتاب، اردشیر برزگر، چه راه‌های پر پیچ و خم و جانفرسایی را طی کرده است…

مولف در بازسازی تاریخ تبرستان و سلسله نسب فرمانروایان (اسپهبدان، استانداران و (… تبرستان منحصرا از سه منبع بسیار مهم بهره برده است که به ترتیب تاریخ اتمام نگارش به قرار زیرند : تاریخ تبرستان، اثر اسفندیار آملی ;تاریخ رویان، اثر اولیاء‌الله آملی و تاریخ تبرستان و رویان و مازندران، اثر میر ظهیرالدین مرعشی آملی .

“یادآور می‌شود : مشهورترین کتاب تاریخ محلی مازندران، تاریخ تبرستان ابن اسفندیار است که به‌زعم برخی، آن را می‌توان همپای تاریخ بیهق ابن فندق یا با تاریخ محلی مشهوری چون تاریخ سیستان از مولفی گمنام و فارسنامه ابن بلخی قابل مقایسه و یا دارای مزیت بیشتری دانست .

در بخشی از “یادداشت ناشر “می‌خوانیم” : اهمیت تاریخ محلی تبرستان تنها از جهت تحقیق و بررسی سلسله‌های محلی بازمانده از سلاطین پیش از اسلام یا تحولات و مسائل اقتصادی این منطقه نیست، بلکه حکومت‌های شیعی علویان تبرستان و مرعشیان از این دیار سر برآورده‌اند و برخی از مهم‌ترین وقایع مرتبط با سلسله‌های ایرانی مانند آل بویه و آل زیار و حتی صفویان در این منطقه رخ داده است .

“چاپ حاضر از “تاریخ تبرستان “در هفت فصل با این عناوین فراهم آمده است” : فصل یکم : نخستین ساکنان تبرستان” ;”فصل دوم : مردها و تبری‌ها در دوره هخامنشی‌ها” ;”فصل سوم : مردها و تبری‌ها در دوره اسکندر مقدونی و جانشینان او” ;”فصل چهارم : مردها و تبری‌ها در دوره پارت‌ها (اشکانیان)” ;”فصل پنجم : تبری‌ها در دوره ساسانیان” ;”فصل ششم : وضع سیاسی تبرستان در سده پنجم و ششم و هفتم میلادی” ;”فصل هفتم : سازمان اجتماعی، اقتصادی و سیاسی تبرستان در دوره ساسانیان .

“کتاب با هفت پیوست، کتاب‌شناسی، و نمایه به پایان می‌رسد .پیوست‌ها عبارت‌اند از” : نامه تنسر”، “اوزان و مقیاس‌ها”، “گاه شماری”، “مختصری درباره چهار ناحیه/ قوم”، “تاریخ ایران کهن و شاهنشاهان باستانی آن”، “اسناد تاریخی یا فهرست کتب مورد استفاده ” و “اسناد دارای مولف” .

در این کتاب، مجموعه سه جلدی “تاریخ تبرستان “در یک مجلد به تصحیح “محمد شکری فومشی “به طبع رسیده است .عناوین سه جلد بدین قرار است” : تاریخ تبرستان پیش از اسلام”، “تاریخ تبرستان پس از اسلام “و “دانشوران تپوری .”گفتنی است جلد نخست از این مجموعه در سال ۱۳۲۹و جلد دوم آن در سال ۱۳۳۴به اهتمام “اردشیر برزگر “به طبع رسید .