ایلیاد (به یونانی: Ἰλιάς) اثر حماسی طبیعی از هومر شاعر نابینای یونانی است که در آن از جنگ تروا که به‌خاطر دزدیدن هلن زن زیباروی پادشاه به دست پاریس اتفاق افتاد سخن به میان آمده است.

موضوع کتاب

داستان اثر بیست و چهار قسمت (سرود) است که مربوط است به ربوده‌شدن هلن زن زیباروی منلائوس یکی از چند فرمانروای یونان توسط پاریس پسر پریام شاه ایلیون (تروا). خواستگاران هلن با هم پیمان بسته بودند که چنانچه گزندی به هلن رسید شوی او را در مکافات مجرم یاری دهند. از این رو سپاهی بزرگ به فرماندهی آگاممنون و با حضور پهلوانانی چون آشیل، اولیس، پاتروکل، آیاس (آژاکس) و… به سوی شهر تروا روانه گردید تا هلن را از پاریس بازپس گیرند. سپاهیان یونان ده سال تروا را محاصره کردند ولیکن با رشادتهای پهلوانان تروا، به ویژه هکتور بزرگترین پسر شاه و برادر پاریس و پشتیبانی خدایانی چون زئوس و آفرودیت و آپولون طرفی نبستند.

در این سالها آشیل، بزرگترین پشتوانه یونانیان به دلیل اختلاف با آگاممنون جبهه را رها کرده و در گوشه ای به همراه یاران اختصاصی اش نبرد را نظاره می‌کرد. تا اینکه پاتروکل پسر عموی آشیل، با لباس و جنگ ابزار آسمانی او به نبرد رفت؛ ولی با فریب و نیرنگ زئوس و دشمنی آپولون و دیگر از خدایان هوادار تروا، شکست خورده و به دست هکتور به کشتن رفت. آشیل از این رویداد خشمگین شده و اختلافاتش با آگاممنون را کنار گذاشته و پس از تشییع جنازه پاتروکل، به نبرد تن‌تن با هکتور پرداخت و او را شکست داد. سپس به جنازه اش بی‌احترامی روا داشته و آنرا با خود به اردوگاه یونانیان آورد.

پریام شاه تروا به یاری خدایان شبانه خود را به اردوگاه آشیل رسانده و با زاری از او تمنا کرد که جنازه پسرش را به او برگردانند تا بتواند مراسمی در خور بزرگی این پهلوان حماسه ساز ترتیب دهد. پس از گفتگوی دراز، آشیل پذیرفت و داستان ایلیاد اثر هومر با توصیف سوزاندن هکتور در تروا و به سوگ نشستن مردمان شهر برای او به پایان می‌رسد.

در این کتاب و همچنین کتاب دیگر هومر، اودیسه اشاره ای به پایان نبرد تروا و سرنوشت تراژیک آشیل نرفته‌است. داستانهایی چون اسب تروا در آثار نویسندگان بعدی رمی همچون ویرژیل و اووید آمده و افسانه رویین‌تن بودن آشیل و ماجرای پاشنه آشیل که به مرگش انجامید را شاعر سده یکم میلادی استاتیوس در کتاب خود آشیلید پرداخته‌است.

ترجمه‌های ایلیاد

تا کنون سه ترجمه از ایلیاد در زبان فارسی صورت گرفته است. دو ترجمه به نثر و یک ترجمه به نظم. ترجمه‌های منثور از روی ترجمهٔ فرانسوی ایلیاد که از زبان اصلی (یونانی باستان) به فرانسه صورت گرفته است، انجام یافته است و ترجمهٔ منظوم به نظر می‌رسد از روی همین ترجمه‌های منثور فارسی صورت گرفته است منتها با رویکردی شاعرانه.

ترجمهٔ منثور

نخستین ترجمهٔ ایلیاد از سعید نفیسی است که به همت شرکت انتشارات علمی فرهنگی چاپ شده است و سال‌ها تنها ترجمه از ایلیاد در زبان فارسی بود. [ایلیاد هومر، ترجمهْ سعید نفیسی، شرکت انتشارات علمی فرهنگی] دومین ترجمه از دکتر میر جلال الدین کزازی است که ترجمهٔ باستان‌گرایانه محسوب می‌شود.[ایلیاد هومر، ترجمهٔ دکتر میر جلال الدین کزازی، نشر مرکز]

ترجمهٔ منظوم

سومین ترجمه از ایلیاد که نخستین ترجمهٔ منظومِ ایلیاد محسوب می‌شود از تقی سائس «فرخ» است که به همت نشر هلتاک چاپ شده است.[ ایلیاد هومر به نظم فارسی، تقی سائس فرخ، نشر هلتاک]

منابع

• علی اکبر جعفری: اساطیر یونان و آثار حماسی هومر
• [ایلیاد هومر، ترجمهٔ سعید نفیسی، شرکت انتشارات علمی فرهنگی]
• [ایلیاد هومر، ترجمه دکتر جلال الدین کزازی، نشر مرکز]
• [ایلیاد هومر به نظم فارسی، تقی سائس «فرخ»، نشر هلتاک]

دیگر آثار هومر