توضیحات

اختلاف تجاری ایران و هلند

اختلاف دیرپای تجارتی واک (شرکت بازرگانی هند خاوری هلند) با حکومت ایران – موضوع کتاب حاضر – پس از دوران شاه عباس یکم از زمان شاه صفی یکم آغاز شده و تا بازپسین پادشاه این خاندان شاه سلطان حسین – پایان دومین دهه آغازین سده هژدهم – به انگیزه‌های مختلف و حدت و شدت متفاوت برقرار بوده.

یک بار هم در زمان شاه عباس دوم به جنگ میان دو دولت و حتی بمباران جزیره قشم و بار دیگر به تصرف آن در زمان شاه سلیمان یا صفی دوم انجامیده است و در زمان بازپسین شاه این خاندان به ویژه بر سر امتیازهای اعطایی به واک و نحوه خرید و فروش ابریشم و جز آن باز هم اختلاف ادامه یافته است .

کتاب حاضر روایت پر گفتگو و پر زیر و روی همین بخش از اختلاف است که در دو دهه نخست سده هجدهم میلادی در میان بازیگران سیاست و تجارت جریان دارد.

بازرگانی هلند در عصر افشاریان و زندیان
هلندی‌ ها در مدت‌ ۱۴۰ سالی‌ که‌ در ایران‌ حضور داشتند، نتوانستند با اقدام‌هایشان‌ یک‌ تغییر بنیادی‌ در جهت‌ اصلاح‌ وضع‌ خود به‌ وجود آورند. شاید این نظریه «ویلم‌ فلور» درست‌ باشد که‌ آن‌ها هرگز طرح‌ بزرگی‌ برای‌ چیرگی بر خلیج‌ فارس‌ نداشتند، اگر چه‌ افرادی‌ مانند «بارون‌ نیپ‌ هاوزن» شخصاً چنین‌ اندیشه‌ای‌ در سر داشت‌، اما مقام‌های‌ بالاتر در آمستردام‌ و باتاویا با اندیشه‌های‌ وی‌ هم داستان‌ نبودند. در دوران‌ حاکمیت‌ جانشینان‌ «نیپ‌ هاوزن» روابط دوستانهٔ هلندی‌ها با «میرمهنای‌ بندرریگی‌» که مدتی‌ ادامه‌ داشت‌ به‌ تیرگی‌ گرایید و آخرین‌ ضربه‌ در زمان‌ حاکمیت‌ «هوتینگ» (۱۷۶۶ م‌ / ۱۱۸۰ ه.ق‌) آخرین‌ حکمران‌ هلندی‌ جزیره‌ خارگ‌ که‌ جوانی‌ بااستعداد اما بی‌تجربه‌ بود، وارد شد و بساط تجارت‌ آن‌ها برای‌ همیشه‌ از این‌ ناحیه‌ برچیده‌ شد.