توضیحات

دولت های ایران: از آغاز مشروطیت تا اولتیماتوم

این کتاب در حقیقت مجموعه مقالاتی است که در سال های ۱۳۲۷ و ۱۳۲۸ در مجله اطلاعات ماهیانه چاپ شده و آن چنان که از نامش پیداست متضمن وقایعی است که در خلال سالهای ۱۳۲۴ تا ۱۳۳۰ ه. ق در ایران اتفاق افتاده است.

به عبارت دیگر وقایعی که در دوران مجلس اول و استبداد صغیر و مجلس دوم صورت گرفته است. دولت‌های ایران از آغاز مشروطیت تا اولتیماتوم، اثر دکتر عبدالحسین نوائی است که در حقیقت مجموعه مقالاتی است که در سال‌های ۲۵۰۷ و ۲۵۰۸ شاهنشاشی (۱۳۲۷ و ۱۳۲۸ ش) در مجله اطلاعات ماهیانه چاپ شده، متضمن وقایعی است که در خلال سال‌های ۱۳۲۴ تا ۱۳۳۰ ق در ایران اتفاق افتاده است.

با مقدمه‌ای از مولف و سپس متن کتاب با نخستین کابینه قانونی سلطانعلی خان وزیر افخم آغاز می‌گردد و با معرفی کابینه‌های مختلف و سرانجام با کابینه صمصام السلطنه پایان می‌پذیرد. وقایعی که در دوران مجلس اول و استبداد صغیر و مجلس دوم صورت گرفته است در کتاب حاضر مشاهده می‌شود.

در این سال‌ها که می‌توان آن را دوران مشروطیت ناب نامید، شور و شوق مردم به مشروطیت و حریت وصف ناکردنی بود. انتخابات مجلس اول و دوم که در وضعی خاص صورت گرفت، گواه این مطلب است. مشروطیت را پس از قرن‌ها حکومت استبدادی و سالیان دراز حکومت منحوس قاجاری مردم در حقیقت از دهان شیرگرفتند و مجلس اول منتخب مردمی استبداد زده بود که یکباره به آزادی رسیده و زنجیر استبداد را درهم شکسته بودند.

مجلس دوم هم مجلسی بود که پس از بمباران مجلس اول و دوران استبداد صغیر بر اثر کوشش مجاهدان تبریز ، گیلان و اصفهان افتتاح گردید و این مجلس را هم ایرانیان آزادی طلب از دهان توپ گرفته بودند؛ اما هر دو مجلس منحل گردید.

اولی را محمدعلی شاه مستبد بدن‌ها به خاطر حمایت از عناصر داخلی و خارجی به توپ بست و دومی را ابوالقاسم خان ناصرالملک کینه توز به خاطر کینه ایی که از دموکرات‌ها در دل داشت، به زور در قفل و زنجیر کشید و وکلا را از مجلس بیرون کرد. ولی تاریخ گواه صادقی است، نام نیک وکلای آزادی خواه مجلس اول که در برابر محمدعلی شاه ایستادند و با کوشش و تلاش و حتی با خون خود از مشروطیت حمایت و حراست کردند، در تاریخ ایران زنده و پایدار است.

همچنین نام بزرگ مردانی که به عنوان وکلای ملت در مجلس دوم در برابر روسیه تزاری سینه سپر کردند و از سر نیزه سالدات روسی نهراسیدند و برای حفظ شرف ملی و آزادی و استقلال کشور خود اولتیماتوم دولت تزار نیکلای دوم را رد کردند. در مقابل نام محمدعلی شاه همواره با لعن و نفرین همراه است و نام ناصرالملک با نفرت و بیزاری. پایان کتاب؛شامل چند فهرست از نام‌ها، کسان، جاها و چیزها و همچنین فهرستی از عکس‌ها می‌باشد.