توضیحات

لطایف الطوایف

لطایف‌الطوایف کتابی است به زبان فارسی در سبک ادبیات داستانی نوشته فخرالدین علی صفی از نویسندگان قرن دهم هجری. در این کتاب وی به بیان نکته‌های لطیف در میان مردم جامعه پرداخته است.

این کتاب ۱۰۲ فصل دارد و درونمایه‌های حکایت‌ها این کتاب به چهار دسته کلی تقسیم شده است: درونمایه سیاسی، اجتماعی، اخلاقی، دینی، مذهبی و هنری. از کل موضوعات کتاب، ۳۰۱ مورد در حیطه مسائل سیاسی و اجتماعی است که از میان ۱۳۰ مورد (حدود نصف موضوعات اجتماعی) تنها به شاهان و حاکمان و مسائل مربوط به حکومت اختصاص دارد.

این اثر صفی دارای چهارده باب است و به احتمال بسیار این تعداد و عدد را تیمناً و به ارادت معصومین (ع) انتخاب و تدبیر نموده است. هر یک از این چهارده باب نیز دارای فصل‌هایی متعدد و متنوع است که هر فصل نیز حکایت‌هایی بنا به موضوعِ فصل را در بر می‌گیرد.

لطایف الطوایف را می‌توان اولین اثر در ادبیات فارسی به شمار آورد که به صورت منسجم (تبویب و ترتیب) به مسئلهٔ مزاح و مطایبه از نگاه پیامبر اسلام و ائمهٔ هدی پرداخته است و اقوال، حکایات، لطایف و نکات شریفه‌ای مربوط به هر یک از این بزرگان ـ به ترتیب و تفکیک ـ نقل نموده. دو باب اوّل این کتاب به این بزرگان اختصاص دارد و سراسر آن بر محور ادب و حکمت و اخلاق است و این نکته از برازندگی‌ها و ارزش‌های مهم این اثر به شمار می‌رود.

فهرست بابهای کتاب لطایف الطوایف

باب اوّل: در بیان استحباب مزاح و ذکر بعضی از مطایبات که پیغمبر به اصحاب فرموده‌اند.

باب دوم: در ذکر بعضی از نکات شریفه و حکایات لطیفه ائمه معصومین با خواص خویش.

باب سوم: در ذکر حکایات لطیفه ملوک و حکّام و ظرایف سلاطین انام.

باب چهارم: در ذکر لطایف امرا و مقرّبان و ظرایف وزرا و ارباب دیوان.

باب پنجم: در لطایف ادیبان و منشیان و ندیمان و سپاهیان، و دلیران در مناظره پادشاهان.

باب ششم: در لطایف اعراب و نکات فصحا و بلغا و ذکر بعضی از حکم و امثال ایشان.

باب هفتم: در لطایف مشایخ و علما و قضات و فقها و واعظین.

باب هشتم: در لطایف حکمای متقدّمین ومتأخرّین و حکایات عجیبه اطبّا و معبرّین و منجّمین.

باب نهم: در لطایف شعرا و بدیهه گفتن ایشان در محّل‌ها و ذکر بعضی از عجایب صنایع شعری و بدایع فکری ایشان.

باب دهم: در لطایف ظرفا از مردان و زنان.

باب یازدهم: درحکایات و لطایف بخیلان و پرخواران و طفیلیان.

باب دوازدهم: در لطایف طامعان و دزدان و گدایان و کوران و کرّان.

باب سیزدهم: در لطایف کودکان و غلامان و کنیزان زیرک.

باب چهاردهم: در حکایات ابلهان و کذاّبان و مدّعیان نبوّت و دیوانگان.