توضیحات

نامه هایی از تبریز

این کتاب مجموعه اسناد مکاتبات یک مستشرق انگلیسی است که در آن اطلاعات تاریخی ارزش‌مندی درباره‌ی وقایع سیاسی و حال و روز جامعه‌ی تبریز در دوران پس از فتح تهران در عصر مشروطه به چشم می‌خورد. نامه‌های گردآوری شده در این اثر مربوط به مکاتبات سید حسن تقی زاده از رجال سیاسی تبریز و ادوارد گرانویل براون (۱۸۶۲.م-۱۹۲۶.م) خاورشناس بریتانیایی است؛ براون از معدود مستشرقین اروپایی است که در عمق روح خود با شرق پیوستگی احساس می‌کند.
نامه‌هایی از تبریز از مجموعه‌ی اسناد شخصی براون گردآوری و ترجمه شده است مربوط به بحرانی‌ترین دوران مشروطیت در تبریز است. در سال‌هایی که تقی‌زاده این نامه‌ها را برای براون ارسال می‌کرده است تبریز تحت اشغال ارتش روسیه قرار داشته و سایه‌ی سنگین یأس و ناامیدی بر ترقی‌خواهان ایرانی گسترده بوده است.
پیش‌گفتاری که در این کتاب از ادوارد براون آورده شده است با این عبارات آغاز می‌شود:‌
«شک نیست که اکثر مردم انگلستان، از هر حزبی که باشند، صمیمانه آرزو دارند حیثیت و نام نیک انگلستان بیش از هر چیز دیگر حفظ گردد و به آن کشور به عنوان دشمن ظلم و بیدادگری و حامی مظلومان و ناتوانان نگاه شود. اکنون وقت آن است که مردم انگلیس متوجه شوند سر ادوارد گری از هنگامی که وزیر امور خارجه شده است، خاصه از شش سال به این‌سو، کاملاَ خلف سنن اسلاف خود رفتار کرده است.

با دولت روسیه توافق و سازشی کرده است که علت اساسی تمام بدبختی‌های کنونی ایران می‌باشد . . . انصاف باید داد که نباید سد پیشرفت چنین ملتی(ایرانیان)، خاصه هنگامی که پس از قرن‌ها ظلم و اختناق سرانجام متوجه وضع فلاکت‌بار خود شده است و با جدیت تمام در برطرف ساختن آن می‌کوشد. اگر انگلستان نتواند در عمل به بهتر ساختن وضع ایرانیان کمک کند، لااقل باید با آن‌ها همدردی نماید، و به هر صورت با روسیه، رقیب دیرینه‌ی خود و دشمن آشتی‌ناپذیر آزادی و درهم کوبنده‌‌‌‌ی ملت‌هایی چون لهستان، فنلاند، ارمنستان، یهود و غیره، همدست نشود و طعمه‌ی دیگری(ایران) برای ولع و قدرت‌طلبی این کشور فراهم نسازد».
با این شروع و در ادامه ادوارد براون به طور مفصل سیاست‌های وزیرخارجه وقت کشورشان را مورد نقادی تندی قرار می‌دهد؛ وی با توضیح شرایط پیچیده ایران در جریان حوادث سیاسی آن روزها و سیاست‌های روسیه در این زمینه سعی می‌کند سیاست‌های سازشگرانه‌ی دولت انگلیس با روسیه را یک اشتباه تاریخی نشان دهد. از میانه‌ی این پیشگفتار تمرکز اصلی وی بر حوادثی است که در تبریز تحت اشغال روسیه در جریان است. در واقع ۲۱ نامه‌ای که به عنوان سند در این کتاب گردآورده شده است شاهدی بر ادعاهای ادوارد براون در گزارشش از اوضاع و احوال تبریز و مشروطیت است.