توضیحات

مختارنامه

مجموعه رباعیات عطار نیشابوری بنابر شواهد موجود، رباعى قالب شعرى اصیل فارسى به شمار مى‌رود که در سده‌هاى ششم و هفتم بسیار رونق داشته و مجموعه رباعیات فراوانى در این روزگار تدوین شده است.

این اثر رباعى‌هاى عطار را در بردارد و خود شاعر مقدمه‌اى به نثر بر آن نوشته و گفته است که گروهى از دوستانش از او خواسته‌اند که به دلیل فراوان بودن شعرهاى دیوانش، بهتر است گزیده‌اى از آن را بازبنویسد.

عطار به گفته خودش در مقدمه منثور مختارنامه، شش هزار رباعى داشته که حدود ۲۲۰۰ رباعى را در مختارنامه گرد آورده است. سنت رایج در تدوین مجموعه رباعیات چنان بود که کتاب را بر پایه موضوع به چند باب بخش می‌کردند و در هر باب آن رباعى‌هایى را مى‌نوشتند که با موضوع هم‌سو و پیوسته بود. عطار به دلیل فراوانى رباعى‌هاى خود، به‌رغم شاعران پیشین که رباعى‌هایشان را در دیوان شعرشان مى‌آوردند، آنها را در کتاب ویژه‌اى (همین اثر) گنجانده و بر پایه درون‌مایه (مضمون) آنها را تقسیم‌بندى کرده است.

در بیش‌تر قالب‌هاى شعر فارسى، همواره صورت (فرم) بر تجربه شاعرانه مقدم است، اما در رباعى، لحظه و تجربه شعرى بر صورت پیشى مى‌گیرد و به همین دلیل لحظه‌ها و تجربه‌هاى روحى عطار در مختارنامه بیش‌تر و گوناگون‌تر داز دیگر آثار اوست. البته نمونه‌هاى استثنایى نیز در آنها هست که حرف‌هاى سست و در معیار ذوقى این روزگار، خنده‌دار و مبتذل مى‌نماید. جز اینها، دیگر رباعى‌هاى عطار از توفیق هنرى لازم برخوردارند.

درون‌مایه

گوناگونى درون‌مایه و گستره دامنه رباعیات عطار، شگفتنى‌برانگیز است. شاید کسانى مانند اوحدالدین کرمانى (سده هفتم) و سحابى استرآبادى (سده دهم) یا بیدل دهلوى (سده دوازدهم) به اندازه او رباعى سروده باشند، اما یک دهم رباعیات آنان به خوبى رباعى‌هاى عطار در مختارنامه نیست.