توضیحات
منتخب التواریخ جلد دوم
منتخب التواریخ، اثر عبدالقادر بداونى از آثار مهم و با ارزش دوره‌ى اسلامى هند است که گاهى تاریخ بداونى هم خوانده مى‌شود. این کتاب به سبب دید انتقادى، آزادمنشى و صراحت لهجه‌ى مؤلف، از بدو تألیف مورد توجه قرار گرفته است.
مؤلف کتاب را پنهانى نوشته است و کسى تا ده سال پس از مرگ اکبر؛ یعنى تا سال ۱۰۲۴ق از آن کتاب آگاهى نداشته است. خانى‌خان، مؤلف منتخب‌اللباب مى‌نویسد که کتاب نخستین بار در دهمین سال سلطنت جهانگیر در دسترس قرار گرفت؛ اما به سبب لحن تند آن توقیف شد.
بخش اعظم منتخب التواریخ، منتخبى از طبقات الکبرى است، به اضافه‌ى اطلاعاتى که بداؤنى از دیگر کتب تاریخى، نظیر تاریخ مبارک شاهى تألیف مبارک مروزى، نظام‌التواریخ تألیف قاضى بیضاوى، لب‌التواریخ تألیف یحیى قزوینى و برخى مطالب جزئى است که خود بر آن‌ها افزوده است. البته در دوره سورى (۰۹۴۷-۹۶۲ق) و دوره‌ى اکبر (۹۶۳-۱۰۰۴ق) که سال وفات مؤلف است، عبدالقادر از مشاهدات، یادداشت‌ها و خاطرات شخصى بهره برده است.
کتاب که شامل سه جلد مى‌باشد، در جلد اول خود حاوى یک مقدمه، شامل حمد خداوند، نعت پیامبر(ص) و خلفاى راشدین، فواید تاریخ، سبب تألیف و روش کار و یک بخش اصلى شامل ده طبقه به شرح زیر است:
طبقه اول: تاریخ هند در دوره‌ى غزنویان از سبک تگین تا خسرو ملک (۳۶۷-۵۸۲ق).
طبقه دوم: تاریخ غوریان از غیاث‌الدین محمد تا قتل معزالدین محمد غورى(۵۵۲-۶۰۲ق).
طبقه سوم: تاریخ ممالیک (غلامان) از قطب‌الدین ابیک تا عزل شمس‌الدین کیکاوس(۶۰۲-۶۸۹ق).
طبقه چهارم: تاریخ خلجیان از جلال‌الدین خلجى تا قتل مبارک خلجى(۶۸۹-۷۲۰ق).
طبقه پنجم: تاریخ تغلقیان از سلطان غیاث‌الدین تغلق تا سلطان محمود تغلق(۷۲۰-۸۱۷ق).
طبقه ششم: تاریخ سادات از سید خضرخان تا سید علاءالدین (۸۱۷-۸۵۵ق).
طبقه هفتم: تاریخ لودیان از بهلول لودى تا قتل ابراهیم لودى (۸۵۵-۹۳۲ق).
طبقه هشتم: تاریخ تیموریان دوره‌ى اول از بابر تا اخراج همایون از دهلى (۹۳۲-۹۴۷ق).
طبقه نهم: تاریخ سوریان از تسلط شیرخان سورى بر دهلى تا سقوط سوریان (۹۴۷-۹۶۲ق).
طبقه دهم: تاریخ گورکانیان دوره دوم.
جلد دوم: وقایع دوران سلطنت جلال‌الدین محمد اکبر پادشاه (۹۶۳-۱۰۱۴ق) مى‌باشد.
و جلد سوم: تذکره‌ى احوال شعرا، مشایخ، علما و فضلاى زمان تیموریان هند مى‌باشد. این جلد حاوى زندگى‌نامه و آثار بسیارى از علماء مشایخ متصوفان و شاعرانى است که اکثرا از ایران به هند رفته‌اند و به دربار اکبر پیوسته‌اند. وى در این جلد از احوال ۳۸ تن از مشایخ و ۶۹ تن از فضلایى که خود ملازم آنان بوده و نزد آنان تلمذ کرده؛ چون قاضى نورالله شوشترى و پانزده تن از اطباء معروف عصر اکبر شاهى سخن گفته است.
لازم به ذکر است که در پایان هر جلد، فهرست آیات، احادیث، عبارات عربى، واژه نامه و فهرست عام اسامى تهیه و ارائه شده است.
ارزشمندترین بخش کتاب، طبقه نهم و دهم آن است که مؤلف خود شاهد و ناظر حوادثى بوده که آن‌ها را به رشته‌ى تحریر درآورده است. این دو بخش به تنهایى بیش از نصف حجم کتاب را به خود اختصاص داده‌اند. به ویژه حوادث دوران اکبر که خود مجلدى جداگانه(جلد دوم) است. از آن جا که عبدالقادر از ندیمان و نزدیکان اکبرشاه بود و در دستگاه او اعتبار و با بزرگان عصر خود آشنایى داشت، نوشته‌هاى او از نظر تاریخى اهمیت فراوانى پیدا کرده است
دیدگاهی دارید؟