شرح احوال عطّار استاد بدیع الزمان فروزانفر نام و القاب نام وى به اتّفاق اکثر مورخین و تذکرهنویسان محمد است و این روایتى است درست و مطابق با گفته خود او : آنچه آن را صوفى آن گوید به نام ختم شد آن بر محمّد والسّلام من محمّد نامم و این شیوه نیز ختم کردم چون محمد اى عزیز ]مصیبتنامه[ و در مدح حضرت رسول اکرم (ص) گفته است : از گنه، رویم نگردانى سیاه حقّ همنامىّ من دارى نگاه ]منطقالطیر[ و در داستان مرگ پدرش و ذکر دعاى او در حق خود، چنین مىگوید : به آخر دم چنین گفت آن نکوکار خداوندا محمّد را نکو دار ]اسرارنامه[ پس بدون شک سخن ابنالفوطى در تلخیص مجمعالادب که نامش را «سعید» شمرده سهو است و درخور اعتماد نیست. کنیه او به گفته محمّد عوفى ابوحامد است و چون وى با شیخ معاصر بوده است، سخن او را بر قول دیگران که کنیه او را ابوطالب ذکر کردهاند ترجیح توان داد. لقب او فریدالدّین است و در این باب هیچ شک نیست، زیرا عوفى و ابنالفوطى و تمام کسانى که شرح حالش را نوشتهاند این لقب را آوردهاند و هم در پایان نسخه خطى دیوان عطار مکتوب در سنه ششصد و هشتاد و دو ]مجلس شماره ۱۲۶۸[ این لقب مذکور است و از این همه مسلم مىگردد که او در قرن هفتم که در نیمه اول آن قرن به شهادت رسیده و پس از آن، بدین لقب مشهور بوده است. علاوه بر آن شیخ عطار در قصائد و غزلیات و در مثنویّاتش گاه خود را بهعنوان «فرید» یاد مىکند که بىگمان مخفّف لقب او «فریدالدین» است. بنا بر روش معمول نزد بعضى از محدّثین و مورّخین که به رعایت احتیاط کلمه «الدین» را از پایان القاب مضاف به «دین» حذف مىکردهاند. شیخ ما در غالب قصائد و غزلیات و سایر آثار خویش از خود به لفظ «عطّار» نیز یاد مىکند و معاصرین و دیگران هم او را بدین عنوان شناختهاند و شهرت این عنوان به حدّى است که نام و عناوین دیگر او را تحتالشعاع قرار داده و تقریبآ از خاطرهها برده است و علت شهرت او بدین نام آن است که وى داروفروش بوده و طبابت مىکرده و در عرف چنین کس را عطار مىگفتهاند و هنوز هم مىگویند. شیخ ما چنانکه گفتیم عنوان «فرید» و «عطّار» را مانند تخلّص در قصاید و غزلیات و در خطاب به خود در مثنویاتش مىآورد و گاه در محل واحد و با فاصله اندک هر دو عنوان را ذکر مىکند و از اینجا استنباط مىشود که او به مناسبت وزن و یا بر حسب میل خود گاه لفظ «فرید» و گاه «عطار» را در تعبیر از خود اختیار مىنموده و نباید تصور کرد که او در اول «فرید» و در آخر عمر «عطار» تخلص مىکرده است زیرا آوردن این دو تخلص در مثنویات دلیل قاطع است که چنین تصورى مبناى درست ندارد. پدر و مادر عطار نام پدر شیخ بنا بر مشهور ابراهیم و کنیهاش ابوبکر بوده است. ابنالفوطى نام او را یوسف نوشته و در پایان نسخه خطى دیوان عطار ]مجلس شورا[ بهنام محمود یاد شده و چنانکه گفته آمد سخن ابنالفوطى در نام و نسبت عطار سهو محض است ولى ضبط نسخه خطى دیوان به سبب قدم و قرب عهد به زمان شیخ که تنها شصت و پنج سال با زمان شهادتش فاصله دارد خالى از قوت نتواند بود هرچند که تعدّد روایت جانب قول مشهور را تأیید و تقویت مىنماید.

دیگر نسخه های این کتاب