سر نی (چاپ اول: ۱۳۶۴، تهران: انتشارات علمی. دو جلد. ۱۱۵۸ صفحه). اثری است از عبدالحسین زرین‌کوب. این کتاب نقد و شرح تحلیلی و تطبیقی مثنوی معنوی است. شاید بتوان گفت “سرنی” -که جایزهٔ کتاب سال را هم به خود اختصاص داده- شاهکار زرین کوب دربارهٔ مولانا باشد.

زرین کوب خود در مقدمهٔ “بحر در کوزه” آورده‌است که دو کتاب “نردبان شکسته” و “بحر در کوزه” برای آشنایی خواننده با کتاب “سرّ نی” انتشار یافته‌است. (بحر در کوزه، ص. ۶). دکتر عبدالکریم سروش دربارهٔ سر نی می‌گوید: ” اثری است جرّاحانه در تشریح کالبد مثنوی، و روی سخن آن با منتهیان است نه مبتدیان…” (کتاب کارنامهٔ زرّین، مقالهٔ “بحر کبیر عشق”). فرانکلین لوئیس، مولوی پژوه آمریکایی، خواندن “سرّ نی” و “بحر در کوزه” را برای غور در مثنوی ضروری می‌داند. (لوئیس، مولانا دیروز تا امروز، شرق تا غرب، ترجمه حسن لاهوتی. ۱۳۸۶، ص. ۷۲۳).

دکتر عبدالحسین زرین‌کوب این کتاب را در بین سال های ۱۳۶۰ – ۱۳۶۲ در پاریس نوشته است. دکتر زرین کوب در مقدمه این کتاب اشاره می کند که درست است که این کتاب شرح مثنوی در مفهوم عادی و بر مبنای توالی ابیات متن نیست، اما ضمن تقسیم طبقه‌بندی مباحث مثنوی ، آنچه را در آن کتاب از باب لفظ یا معنی حاجت به شرح و تفسیر دارد به اجمال تقریر شده است.

با این حال نویسنده آن را نه شرح مثنوی تلقی می‌کند ونه نقد و تحلیل آن. بلکه آن را بحثی در مثنوی می‌داند با سعی در فهم آنچه لطایف و رموز آن محسوب می‌شود و بیش از این هیچ دعوی دیگری ندارد.

نویسنده کوشیده است در شرح و نقد مباحث مثنوی غیر از آثار خود مولانا و یاران و معاصرانش ، از آثار کسانی از متقدمان که به احتمال قوی مولانا با افکار و اقوال آنها آشنایی داشته است، استشهاد نماید. البته گاه به اقوال متالهان و عرفاء متأخر نیز ارجاع داده است و از این طریق پیوند اقوال و افکار مولانا را با اعصار تالی نشان می‌دهد.