ذبیح الله منصوری
ذبیح‌الله حکیم‌الهی دشتی، فرزند اسماعیل معروف به ذبیح‌الله منصوری و با نام‌های مستعار پیشتاز و ناصر (زادهٔ ۱۲۷۸ در سنندج – مرگ ۱۹ خرداد ۱۳۶۵ در تهران)، پرکارترین مترجم تاریخ مطبوعات و ادبیات ایران، روزنامه‌نگار، نویسنده و به گفتهٔ خودش قهرمان بوکس سبک‌وزن ایران بود.
زندگی
او در مدرسهٔ آلیانس (سنندج) کردستان درس خواند که فرانسوی‌ها آن را اداره می‌کردند. پس از چندی با مأموریت پدر در کرمانشاه به آن شهر رفت و زبان فرانسه را از پزشکی که این زبان را می‌دانست فراگرفت. در بازگشت به تهران و درگذشت پدر، عهده‌دار مخارج خانواده شد و به ناچار از تحصیل دست کشید و در سال ۱۳۰۱ شمسی با تأسیس روزنامه کوشش با سمت مترجم داستان و مقاله و مطالب علمی در آن روزنامه شروع به کار کرد.
در سال ۱۳۰۶ در حالی که در روزنامه کوشش کار می‌کرد، با روزنامه اطلاعات نیز شروع به همکاری کرد که مدت‌ها ادامه یافت و از آغاز انتشار روزنامه کیهان هم به مدت شش سال، چندین کتاب برای این روزنامه ترجمه کرد که همه به صورت پاورقی به چاپ می‌رسید. بعدها با روزنامه ایران ما، روزنامه داد، مجله خواندنیها، روزنامه باختر، روزنامه اختر امروز، مجلهٔ ترقی، مجلهٔ تهران مصور، مجلهٔ روشنفکر، مجلهٔ سپید و سیاه، مجلهٔ امید ایران، روزنامه پست تهران و سرانجام مجله دانستنیها همکاری داشت. او دیر ازدواج کرد و دارای یک دختر و یک پسر شد. مادرش از خانواده علماء و روحانیون شهر سنندج بود.
ذبیح‌الله منصوری در سال ۱۲۹۹ وقتی به تهران آمد می‌خواست در رشته دریانوردی تحصیل کند ولی در روزنامه کوشش به ترجمه چند کتاب پرداخت و از آن به بعد به نوشتن اشتغال یافت. گفته می‌شود حدود۱۲۰۰ عنوان داستان و مقاله و کتاب نوشته‌است.
بنابر شواهد و دلایل موجود[نیازمند منبع] بسیاری از کارهای او که به نام ترجمه چاپ شده‌است توسط خود او تألیف شده اما بنا بر ضعف فرهنگی آن دوران ایران و تمایل ناشران برای چاپ آثار ترجمه از نویسندگان خارجی، منصوری برخی از کارهایش را به ناچار به نام ترجمه نویسندگان موهومی چاپ کرد.
وی در طول عمر خود به کشورهایی نظیر هند، شوروی و چندین کشور اروپایی سفر کرد.
ذبیح‌الله منصوری در ۱۹ خرداد ماه ۱۳۶۵ش در بیمارستان شریعتی در ۸۷ سالگی درگذشت. منصوری بیشتر از۶۰ سال نوشت و ترجمه کرد. ٔ
علی‌اکبر قاضی‌زاده دربارهٔ وضعیت معاش منصوری چنین می‌گوید:
اما نصیب خود او از این همه کار گذران یک زندگی زیر متوسط بود. تا سال ۵۲ در خانه‌ای در خیابان امیریه زندگی می‌کرد که هیچ‌کس از دوستان او آن خانه را ندیده‌است. بعد هم در کوی نویسندگان توانست آپارتمانی دست و پا کند که عاقبت در همین خانه هم درگذشت. بیشتر عمر او در بالاخانه‌ای در یک ساختمان قدیمی در کوچه خواندنیها (اول فردوسی از جنوب، نرسیده به کوشک مصری) گذشت. با آنکه در اغلب مطبوعات مطرح زمان خود همکاری داشت و با اینکه کار قلمی او با رونق فروش آن مطبوعات نسبت مستقیم داشت، عاقبت به عنوان حروفچین و از سوی اتحادیه حروفچینان توانست بیمه شود. کارگران حروفچین هم منصوری را خوب می‌شناختند و هم او را دوست داشتند.
آثار
یکی از مهم‌ترین نوشته‌های منصوری کتاب شاه جنگ ایرانیان است. از آثار قابل توجه دیگرش می‌توان به سینوهه پزشک مخصوص فرعون، خواجه تاجدار، خداوند الموت (حسن صباح)، ابن سینا نابغه‌ای از شرق، اسپارتاکوس، امام حسین و ایران، اندیشه‌های یک مغز بزرگ (۴ ج)، افکار مترلینک و منم تیمور جهانگشا اشاره کرد.
فهرست برخی آثار
- استالین تزار سرخ (۱۳۶۳) – ایزاک دویچر
- قهرمان هند و چین (۱جلد) (۱۳۳۵)ـ ژوزف کاتلر و هیم جاف
- غرش طوفان (۷ جلد) (۱۳۳۶) – الکساندر دوما (پدر)
- قبل از طوفان (۸ جلد) – الکساندر دوما (پدر) (مجموعه‌ای از ۳ کتاب ملکه مارگو، مادام مونسورو و پاسداران ۴۵ گانه)
- سه تفنگدار (۱۰ جلد) (۱۳۳۶) – الکساندر دوما (پدر)
- شاه جنگ ایرانیان در چالدران و یونان (۱۳۴۳) – جون بارک و اشتن متز
- عشاق نامدار (۳ جلد) (۱۳۴۶) –
- خواجه تاجدار (۱۳۴۷) – ژان گور
- امام حسین و ایران (۱۳۵۱) – کورت فریشلر
- مغز متفکر جهان شیعه «امام صادق» (۱۳۵۴) –
- سقوط قسطنطنیه (۱۳۵۹) – میکا والتاری
- خداوند الموت (حسن صباح) (۱۳۵۹) – پل آمیر
- ملاصدرا (۱۳۶۱) – هانری کربن
- عارف دیهیم دار (۱۳۶۲) – جیمز داون
- غزالی در بغداد (۱۳۶۳) – ادوارد توماس
- قدم به قدم با اسکندر در ایران – هارولد لمب
- تقدیر (۱۳۶۳) – ژرژ بلوند
- جراح دیوانه (۱۳۶۴) – یورگن توروالد
- فتنه (۱۳۶۸) – لانتیاک
- جاده‌های آتش (۱۳۶۹) – موریس فونبور
- فرمانده بعد از خدا – فونت دونیتز
- خاطرات ژنرال گالاند – ژنرال آدولف گالاند
- تزار و کاتیا – لوسیل دکو
- به سوی ستاره‌ای به نام آفتاب – پدرو آلوارز کابرال
- اندیشه‌های یک مغز بزرگ، خدا و هستی، افکار کوچک و دنیای بزرگ – موریس مترلینک
- الماس بودا – فرانکلین بلاک
- ابن سینا؛ نابغه‌ای از شرق – جرج بی کوچ
- یوسف در آیینه تاریخ – توماس مان
- دختر فقیر، قلب پاک – ماگزنس وان در مرش
- خاطرات یک جراح بزرک آلمانی
- کارل مارکس گفت چنین – اشعیا برلین/لیون بلوم
- هوش گل‌ها – موریس مترلینک
- دروازه زندگی و مرگ – موریس مترلینک
- لایه‌های شهر وحشی – موریس مترلینک
- عشق صدر اعظم – الکساندر دوما
- شاهزاده خانم محکوم – داریا اولیویه
- لنینگراد، مغاک خون و مرگ – آناتولی داروف
- گروه آهنین و آموری – الکساندر دوما
- کاردیتال ریشیلو، صدر اعظم فرانسه – الکساندر دوما
- سرزمین جاوید (۴ جلد) (۱۳۷۰) – رومن گیرشمن
- زندگی خصوصی کاترین کبیر (۱۳۷۲) – جرج پی. کوچ
- سینوهه پزشک فرعون (۲ جلد) – میکا والتاری
- من کنیز ملکه مصر بودم – میکل پیرامو
- سفرنامه ماژلان – پیگافتا دی لومباردو (آنتونیو پیگافتا)
- اسپارتاکوس (؟) – هوارد فاست
- ژوزف بالسامو (۳ جلد) (؟) – الکساندر دوما (پدر) (این رمان قبل از غرش طوفان بوده و با این رمان یک مجموعه واحد را تشکیل می‌دهد)
- محبوس سنت هلن یا سرگذشت ناپلئون – اوکتاو اوهری
- شاه طهماسب و سلیمان قانونی – آلفرد لابی ار
- دلاوران گمنام ایران در جنگ با روسیه تزاری (؟) – ژان یونیر
- مکاتبات چرچیل و روزولت – وارن اف. کمبل
- پطر کبیر (۲ جلد) – رابرت ماسی
- عایشه بعد از پیغمبر – کورت فریشلر
- محمد پیغمبری که از نو باید شناخت – کنستانتین ویرژیل گئورگیو
- ایران و بابر – ویلیام ارسکین
- ملکه ویکتوریا – الیزابت لانفورد
- خاطرات یک جراح بزرگ آلمانی – ارهارد لوتز
- لولیتا – ولادیمیر ناباکوف
- سه سال در ایران – کنت دو گوبینو
- آخرین ضربه – فردریک دار
- آقایان قضات! قاتل اصلی را جستجو کنید – رالف گولدمان
- آواره‌ها – موریس دوکبرا
- ابن سینا: نابغه‌ای از شرق
- گروه آهنین – الکساندر دوما
- مردی بالای صلیب
- جدال تبهکاران در پاریس
- سفرهای کریستف کلمب
- قهرمانان تمدن
- سفر به قطب شمال
- جنگ دریایی تزوشیما
- کنت مونت کریستو
- چگونه قرآن را شناختم
- تب طلا جنگ الماس
- عشق یک جاسوسه
- سفر به قطب شمال با نضمام دو کتاب دیگر – روژه رسل
- سرنوشت شوم یک امپراتور – پیر نزلف
- سرگذشت ملکه سبا بلقیس – دنیس فلیپ
- سرگذشت دون ژوان – دومینیک راون
- سرگذشت آخرین تزار روس (۲ جلدی) – رابرت ماسی
- جنگ دریایی ترافالکار
- تولستوی – اشتفان تسوایگ
- پل خیلی دور است به انضمام فاجعه غرق کشتی تیتانیک – کورنیلوس راین ـ والتر لورو
- به سوی ستاره‌ای به نام آفاب – آلوارز کابرال
- از شوربختی تا اقتدار، سرگذشت ملکه الیزابت اول – لانتیاک
- آواره‌ها
- دون کیشوت – میگل سروانتس
- رابین هود یا پادشاه دزدان
- فرزند نیل
- قتل در ساحل
- عشق یک جاسوسه
- زنبور عسل، مورچگان، موریانه – موریس مترلینک
- یک سال در میان ایرانیان – ادوارد براون
- تبهکار مخوف
- سایه عقاب – ژان دنکورت
- خاطرات چرچیل(۶ جلد)، انتشارات صفی علیشاه، ۱۳۳۳
- نهج البلاغه
- زندگی پزشکی من – آندره سوبیران
- خاطرات چرچیل، شش جلد، انتشارات صفی علیشاه، ۱۳۳۳
- خداوند علم و شمشیر، رودلف ژایگر، انتشارات ایرانیان، ۱۳۶۳ چاپ دوم
تنها کتابی که «ذبیح‌الله منصوری» نام خود را به عنوان نویسنده بر آن نهاده؛ کتاب علوم اسلامی در قرن اول هجری است، که البته بیشتر دربارهٔ علوم اسلامی در سده‌های چهارم و پنجم هجری است که در سال ۱۳۶۲ توسط نشر چکامه به چاپ رسیده‌است