کتاب «نبرد جمل» تألیف «شیخ مفید» (متوفای ۴۱۳ ق) است که به کوشش «محمود مهدوی دامغانی» به فارسی برگردانده شده است. این کتاب یکی از متون کهن کلامی – تاریخی شیعه است که مؤلف در آن به واقعه‌ی جنگ جمل، فتنه‌ها، ابهامات و آرا و عقاید مسلمانان نسبت به آن پرداخته است. شیخ مفید این کتاب را به درخواست فردی نگاشته که از او خواسته کتابی پیرامون جنگ جمل و آرا و عقاید مسلمانان درباره‌ی آن واقعه بنویسد.

وی در مقدمه‌ی کتاب می‌گوید: «خداوندت مؤید دارد، از من خواسته‌ای که برای تو اختلاف نظر و آرای اهل قبله را در مورد فتنه‌ بصره (جنگ جمل)، خونریزی و کشتار میان امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب (ع) و طلحه و زبیر و عایشه و اعتقاد هر گروه را در این باره بیان کنم و شرح دهم و سبب این فتنه را بازگو کنم و اخبار آن و آنچه را که میان ایشان اتفاق افتاده است فراهم آورم.» «

همه‌ی کتاب‌هایی که در این باره تصنیف شده است، متضمن اخباری است که درک آن برای عموم مردم دشوار و شبهه‌انگیز است و هیچ‌یک از مصنفان چگونگی جنگ را با ترتیب و نظام نیاورده‌اند و اخبار را چنان در هم آمیخته‌اند که نمی‌توان به طور دقیق و آشکار از نیت و مقصودشان آگاه شد و من در این تألیف برای تو- که خدایت موفق دارد- آنچه گفته شده است فراهم آورده‌ام و برهانی را ثابت کرده‌ام که هر کس آن را بنگرد می‌تواند اعتقاد درستی در مورد آنان و رفتارشان پیدا کند و متوجه شود که کفر و ایمان و عصیان و طاعت و گمراهی و هدایت چگونه بوده است و امیدوارم تو هم موفق شوی که از آن عبرت گیری و از حالت تقلید گمراه‌کننده بیرون آیی و به حق برسی و آنچه که موجب اشتباه و سرگردانی است از تو زایل شود و اکنون با توکل به خدای عزوجل و یاری‌جستن از پیشگاه او و آرزوی توفیق و راهنمایی برای تو، پرسشی را که کرده‌ای پاسخ می‌دهم.» شیخ مفید کتاب جمل را در دو بخش تنظیم کرده است:

 بحش اول: او تمامی آرا و عقاید اسلامی را در نخستین بخش کتاب آورده و با دلیل‌های محکم و استوار و براهین قوی، نظرات و شبهات فرقه‌ها و مذاهب گوناگون را پاسخ گفته و نظریه‌ی حقیقت‌‌گرای شیعه را مبنی بر اینکه امیرالمؤمنین و پیروان او بر حق بودند و گروه مقابل بر باطل و اهل خلافت هستند اثبات کرده است. 

بخش دوم: تاریخ جنگ جمل و گزارش آن است. مؤلف در این بخش، چکیده و عصاره‌ی ماجرا را از لحظه‌ی انعقاد نطفه و شروع آن تا پایان کار براساس منابع و مآخذ دست اول و معتبر، بدون تعصب و طرفداری بی‌مورد به طور دقیق نقل کرده است و در خاتمه‌ی کتاب، اسباب بغض عایشه، طلحه و زبیر را نسبت به امیرالمؤمنین به طور گسترده شرح و توضیح داده است.

 این کتاب را «نشر نی» منتشر کرده است.