توضیحات

ترکمن‌ها یکی از مهم‌ترین و متشخص‌ترین اقوام ایرانی هستند. آن‌ها غالبا در شمال غربی ایران و در دو استان گلستان و شمال خراسان سکونت دارند. تاریخ ورود ترکمن‌ها به فلات ایران و جای‌گیر شدن آن‌ها در این منطقه بسیار طولانی است. تا همین دو قرن پیش تمام مناطق شرق دریای کاسپین که امروزه کشور مجعول ترکمنستان نام دارد، بخشی جدایی‌ناپذیر از ایران بود.

به هر روی دست بی‌رحم استعمار، مساحت زیادی از خاک ایران را که قوم ترکمن در آن‌جا سکونت داشتند، از میهن اصلی ایران جدا کرد. در این کتاب بدون توجه به مرز‌بندی‌های استعماری، مولف کوشیده است تا تاریخ قوم ترکمن را در دو زمینه سیاسی و اجتماعی مورد تحقیق قرار دهد. کتاب حاضر از پنج فصل تشکیل شده است:

در فصل نخست، مولف کوشیده است تا به جغرافیای مناطق ترکمن‌نشین بپردازد. از همین روی، جغرافیای تاریخی و جغرافیای انسانی مناطق ترکمن‌نشین، و همچنین جغرافیای قدیم خاستگاه ترکمن‌ها را مورد گزارش و تحلیل قرار داده است.

فصل دوم درباره سیر تاریخی قوم ترکمن از دورانی در حدود پانصد سال پیش تا امروز است. در این بخش همچنین درابراه قوم باستانی تُرک نیز توضیحاتی داده شده است. اما فصل سوم با محوریت جامعه‌شناسی است.

در این بخش مناطق مسکونی و همچنین طوایف و قبایل ترکمن مورد تحقیق قرار گرفته‌اند. یادداشت‌های تاریخی سیاحان و جهان‌گردان درباره ترکمن‌صحرا نیز در این بخش آورده شده است. چهارمین فصل از کتاب سیری در تاریخ سیاسی-اجتماعی ترکمن‌ها، مربوط به فرهنگ ترکمنی ‌است. زبان و ادبیات، سنت‌های مذهبی و دینی و همچنین آداب و رسوم اجتماعی این قوم، در این فصل تشریح گردیده‌اند.

آخرین فصل از کتاب نیز دربردارنده‌ی کرونولوژی (تاریخ‌نگاری) قوم ترکمن است. هم ترکمن‌های ساکن ایران و هم ترکمن‌های خارج از مرزهای ایران که اغلب در کشور فعلی ترکمنستان و برخی دیگر نیز در افغانستان ساکن هستند.