شماره بازیابی: ۵۵۶۴
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR10-45820
زبان اثر: فارسی
سر شناسه: باقی‌اصفهانی، عبدالباقی
عنوان و نام پدیدآور: ال‍مدایح الحسینیه/ سید عبدالباقی باقی اصفهانی (از خاندان نشاط اصفهانی)
تاریخ کتابت: قرن ۱۳ق.
قطع: ‮وزیری. ‭۱۶‬*‭۲۴‬سم. ‭۴۵۱‬ص. ‭۱۵‬س.‬
یادداشتهای کلی: نگاشته شده به امر امین‌الدوله حاج محمدحسین صدر اصفهانی.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:حمد بی‌حد و ثنای بیعد فرمان‌روایی را رواست…
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:نستعلیق شکسته.
تزئینات متن:عنوان‌ها به شنگرف.
بین ابیات جداول دوخطی لاجوردی ترسیم شده.
تزئینات نسخه:صفحه اول دارای سرلوح مذهب و مرصع، صفحات مجدول به زر و لاجورد و دارای کمند لاجوردی.
نوع کاغذ:فرنگی خوب.
تزئینات جلد:تیماج قهوه‌ای با ترنج.
نک: دانشگاه ش ۲۹۶۹ (۱۰/ ۱۸۶۸).
وی در ذیل نام هر شاعر نخست سرگذشت و فهرست آثار او را به اختصار می‌نویسد و نیز تاریخچه بناها را و دیگر وقایع تاریخی را ضبط می‌کند و بنابراین کتاب حاضر هم تذکره شعرا و هم سفینه اشعار قرن ۱۳ق. و هم تاریخچه‌ای است روشنگر گوشه‌هایی از دوران قاجاریه. این کتاب دارای دو باب است:
باب اول. در تاریخ روضات مطهره و قصایدی که در مدح و توصیف آنها سروده شده و دارای دو فصل است:
فصل اول. قصاید و قطعات شاعران دربار فتحعلی شاه.
فصل دوم. منظومات دیگر شاعران در این باب.
باب دوم. قصاید و مثنویات شاعران عرب و عجم در مدح امین‌الدوله. این باب نیز دارای دو فصل است.
۱٫ مدایح شاعران عرب (یا مدایح عربی از شاعران ایرانی).
۲٫ منظومات شاعران فارسی‌زبان.
وی در فصل یکم از باب ۲ تنها سه قصیده عربی از حاج محمدعلی نام (که او را نمی‌شناخته و سرگذشت او را نیاورده و در آغاز باب دوم بدین نکته تصریح می‌کند) و دو قصیده عربی با ترجمه فارسی از میرزا جعفر طرب نایینی یاد می‌کند.
قصاید حاج محمدعلی نیز دارای ترجمه منثور بین سطور است اما همچنان که کاتب در کنار اولین قصیده نوشته، ترجمه‌ها نارساست.
نام شاعران در باب دوم (فصل ۲) به ترتیب الفبا (تنها در حروف اول) و در باب اول بدون ترتیب آمده است.
از چند شاعر نیز در هر دو باب شعر آورده مانند پروانه و طرب نایینی.
در پایان فصل ۲ از باب اول قصاید و رباعیات خود را با اندکی از سرگذشت و برخی از وقایع و تاریخ بناها و تعمیرات امین‌الدوله در ایران و عراق می‌نویسد از آن جمله قصیده‌ای است که به مناسبت ساختمان‌های باغ فتح‌آباد در اصفهان و مشتمل بر ماده تاریخ آن سروده و پیش از آغاز قصیده، در توصیف فتح‌آباد گوید: «همانا اگر خواجه حافظ شیرازی اکنون بودی و دیده بعمارات واقعه در جنب زنده‌رود و باغات این چهار باغ بهشت نمود میگشودی نغمه این بیت را که فرموده:
اگر چه زنده رود آب حیات است / ولی شیراز ما از اصفهان به
نمی‌سرودی بلکه می‌گفتی:
مر این باغ ارم آیین و این رود / ز حوض کوثر و باغ جنان به
و ماده تاریخ مزبور را چنین گوید:
از پی تاریخ بنیاد و بنا تاریخ خواست / در دو مصرع باقی از امداد عقل نکته‌دان
گفت فتح‌آباد دائم همچو فردوس برین / گفت این گلشن بملک شاه گلزار جنان
در پایان نیز قصیده‌ایست از او در اختتام کتاب (ص ۱۲۲-۱۲۴) نسخه و این چند بیت آخرین ابیات قصیده ختامیه اوست: (ص ۴۴۲-۴۴۳)
چو شد مدایح تو همچو بحر پر گوهر / چو این کتاب چو چرخ برین پر اختر شد
نوشت خامه باقی برای تاریخش / که این مدایح بس زیب اهل دفتر شد
مدام تا که عناصر بود چهار عروس / مدام تا که چو داماد هفت اختر شد
بود همیشه بکام تو شاهد دولت / چون آن عروس که دایم بکام شوهر شد
در زیر بیتی از این قصیده ختامیه نوشته شده «اقل حیدر علی» گویا این بیت را در حاشیه استدراک کرده.
محمدباقر اصفهانی متخلص به رشحه در قصیده‌ای بدیع نام شاعرانی را که سرگذشت و شعر آنان در این تذکره هست، به رشته نظم کشیده و مولف، این قصیده را که به منزلت فهرست کتاب است، و به گفته خود او «آغاز کتاب را لایق بود نه انجام ولی بحکم آنکه باختتام مشعر» است در پایان کتاب پس از قصیده ختامیه درج کرده. (ص ۴۴۳)
(در دانشگاه، که فهرست شاعران این تذکره به ترتیب الفبایی یاد شده‌اند نام رشحه نیز آمده و پایان کتاب (که در آن فهرست نقل شده) آخرین بیت همین قصیده است).
این قصیده راییه دارای ۱۱۶ بیت است ۲۴ بیت اول مقدمه است و از بیت ۲۴ فهرست اسامی است و هر بیتی متضمن نام یک یا چند تن از شاعران.
اینک ابیاتی چند از قصیده: (ص ۴۴۳)
سحرگاهان کزین فیروزه منظر / عیان شد طلعت خورشید خاور
کواکب را فرو شد دیده در خواب / خلایق کرده بر از خوابگه سر
در آنجا بسته از گل دسته‌ای چند / به هدیه شاعران نکته‌پرور
نخستین دسته‌ای از گل صبا راست / کزو گلزار معنی شد معطر
دگر صافی که از باران نظمش / نهال نکته سنجان گشته مثمر
سپس دیگر شاعران با حذف مکررات و در آخر مدح امین‌الدوله و شعر پایانش (که در فهرست دانشگاه انجام تذکره دانسته شده) این است:
بتاریخ فوتش رقم کرد پرتو / بصدر آرمیدی در ایوان جنت ۱۲۸۶
شعر
تاریخ ایران
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود: ۱تعداد صفحات ذکر شده بدون احتساب اوراق سفید پایان نسخه است. (۱۶ برگ پایان نسخه سفید است).
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد هشتم، صفحه ۶۵۹۵-۶۵۹۶٫
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: مولف در این کتاب قصاید و منظومه‌هایی را که شاعران در مدح او به مناسبت احداث و تعمیر اماکن متبرکه و مزارات مقدسین و ائمه طاهرین، سروده‌اند و یا در ستایش ائمه (ع) و توصیف روضات آنان، به مناسبت تعمیرات و آثار امین‌الدوله می‌گفته‌اند، گرد آورده است و هر چند از گفتار او در فهرست مندرجات (دیباچه) فهمیده می‌شود که از هر شاعر تمام اشعاری را که در این باب سروده می‌آورد اما تنها نمونه یا نمونه‌هایی از شعر آنان را یاد کرده است.
موضوع (اسم عام یا عبارت اسمی عام): تذکره شاعران
تاریخ: ۲۰۱۵۱۰۲۶
محل و شماره بازیابی: ۱۶۱۲۹۲