توضیحات

در میان دانشمندان وخردورزان، نام معدود کسانی به سبب امتیازات ویژه ای که داشته اند، درتاریخ ماندگارشده است ودیگران هم از نور وجودشان استفاده کرده اند، انسان هایی که تمام همت وتلاش شان درراه هدایت مردم وخدمت به اسلام ومسلمین بوده است، به گفته علامه بزرگوار آقا بزرگ تهرانی، شیخ محمد بن الحسن بن علی طوسی ازجمله آن معدود افراد بوده است، در باب عظمت وشهرت علمی شیخ طوسی وصفات نیک ووارسته او، توصیفات وکلمات زیادی از دانشمندان نقل شده است، که در این مختصر نمی گنجد و طالبین می توانند به منابع مربوط مراجعه نمایند.حیات و زندگی شیخ طوسی: به طور اختصار می توان زندگی شیخ را در سه مرحله توس، بغداد و نجف مورد بحث قرار داد.
الف) توس: شیخ در سال ۳۸۵ ه،ق دردهکده توس به دنیا آمد، بعد از دوران طفولیت به آموختن علوم مقدماتی پرداخت، او از نبوغ سرشار برخوردار بود و علاقه وافری به کسب علم ودانش داشت، و همین مسأله باعث شد که او به بغداد مسافرت کند و در سن ۲۳ سالگی در اوج جوانی وارد بغداد شد.(۱)
ب) بغداد: بغداددرآن زمان مرکز خلافت بنی عباس بود واز لحاظ علمی، مجمع دانشمندان تمام مذاهب اسلامی بود، دانشمندان مذاهب اهل تسنن(حنفی، مالکی، شافعی، حنبلی) درکنار علمای بزرگ شیعه امامی وزیدی در موضوعات مختلف علمی به ویژه کلام، بحث علمی می کردند و هر کدام سعی داشتند با قلم و زبان برتری مذهب و مزیت منطق خویش را به ثبوت برسانند. دانشمند نامی آن روز بغداد، شیخ مفید(ره) سرآمد دانشمندان شیعه بود و در تمام دانش های عصر خود مهارت داشت، دانشمندان شیعه و سنی به تفوق شیخ مفید اعتراف داشتند و در بحث کلامی کسی را همتای او نمی دانستند.(۲)
شیخ طوسی در این اوضاع و احوال وارد بغداد شد و به حوزه درس شیخ مفید درآمد و مورد توجه خاص استاد خود واقع شد و به مرور زمان بر همگان فائق و برتری یافت.شیخ طوسی با روش معتدل و موقعیت شناسی که داشت، توانست دو پست مهم را عهده دار شود یکی ریاست علمی و دینی جامعه شیعه را آن هم در بغداد مرکز مخالفان و در میان دانشمندان بزرگ شیعه و دیگری تصاحب کرسی علم کلام را که به هر کسی تعلق نمی گرفت.(۳)
ج) نجف: شیخ الطائفه طوسی ۱۲ سال آخر عمر گرانبهای خود را در نجف اشرف گذراند، گرچه فعالیت های او در نجف مبهم است اما در کل می توان گفت او بنیان گذار و پایه گذار حوزه چند صد ساله نجف اشرف دانست.