توضیحات

کشور ایران در مرز صفحات تکتونیکی اوراسیا و عربستان واقع شده و به‌خاطر حرکتِ رو به شمالِ صفحه عربستان تحت فشار قرار دارد.

برخلاف دیگر سیارات خاکی منظومه شمسی، پوسته زمین یکپارچه نیست، بلکه از تکه‌های جدا شده‌ای تشکیل شده که روی گوشته مذاب زمین حرکت می‌کنند. این صفحات در برخی نقاط از یکدیگر جدا می‌شوند (مانند جزایر هاوایی در اقیانوس آرام)، در برخی نقاط به هم کوبیده می‌شوند (مانند رشته‌کوه هیمالیا در آسیا) و در برخی نقاط دیگر یکی به زیر دیگری می‌رود (مانند خط ساحلی کالیفرنیا در آمریکای شمالی). این حرکت‌ها منجر به فعالیت‌های زمین‌شناختی مانند زمین‌لرزه و آتشفشان در مرز‌های صفحات می‌شود.

ایران و ترکیه که در مرز‌های برخورد صفحات اوراسیا و عربستان قرار دارند، زمین‌لرزه‌های بزرگی را تجربه می‌کنند؛ درحالی‌که کشور‌هایی که دور از این مرز هستند، چنین زلزله‌هایی را تجربه نمی‌کنند.

زمین‌لرزه، زلزله لرزش و جنبش زمین است که به علّت آزاد شدن انرژی تخلیه شده از سنگ ها در گسل‌های پوسته زمین در مدّتی کوتاه روی می‌دهد. محلّی که منشأ زمین‌لرزه است و انرژی از آنجا خارج می‌شود را هایپوسنتر، و نقطهٔ بالای کانون در سطح زمین را مرکز سطحی زمین‌لرزه می‌گویند. پیش از وقوع زمین‌لرزهٔ اصلی معمولاً زلزله‌های نسبتاً خفیف‌تری در منطقه روی می‌دهد که به پیش‌لرزه معروف‌اند. به لرزش‌های بعدی زمین‌لرزه نیز پس‌لرزه می‌گویند که با شدّت کمتر و با فاصلهٔ زمانی گوناگون میان چند دقیقه تا چند ماه رخ می‌دهد. هرچقدر تعداد پیش لرزه ها بیشتر باشد،مقدار ریشتر زمین لرزه ی اصلی،کمتر می باشد.

زمین لرزه نتیجهٔ رهایی ناگهانی انرژی از داخل پوسته زمین است که امواج ارتعاشی را ایجاد می‌کند. زمین‌لرزه‌ها توسط دستگاه زلزله‌سنج یا لرزه‌نگار ثبت می‌شوند. هر چقدر،کانون زلزله عمیق تر باشد،آسیب رسیدگی هم،کمتر می شود. مقدار بزرگی یک زلزله متناسب با انرژی آزاد شده زلزله است. زلزله‌های کوچک‌تر از بزرگی ۳ ریشتر اغلب غیر محسوس و بزرگ‌تر از ۶ ریشتر خسارت‌های جدی را به بار می‌آورند، البته ریشتر که هر واحد اضافه آن حدوداً ده برابر قبلی است (مثلاً ۵ نسبت به ۶) فقط واحد اندازه و شدت انرژی تخلیه شده‌است اما عوامل متعدد دیگری از فاصله گرفته (عمق بیشتر تأثیر کمتر از زیر ده کیلومتر تا ۷۰۰ کیلومتر همین‌طور فاصله بیشتر افقی از رومرکز) تا جهت لرزش (عمودی یا ضربه‌ای) و نوع طول موج لرزش فاصله جابجایی مکانی رفتی و برگشتی در هر لرزش، در میزان تخریب تأثیر دارند.

امواج زلزله سه نوع P و S (امواج بدنی) و سطحی دارند که نوع P که اول می‌آید به امواج فشاری یا طولی مشهور است زیرا امواجش ضربه‌ای بوده و در جهت انتشار می‌لرزانند (مانند بازی کشیدن طناب) و در پوسته زمین با سرعت ۱٫۵ تا ۸ کیلومتر در ثانیه پیش‌می‌روند برعکس امواج S یا امواج قیچی تا ۱٫۷ بار سرعتشان کمتر است و در جهت عمود بر خط انتشار می‌لرزانند (مانند تکاندن سفره) اما نمی‌توانند از مایعات مثلاً آب یا سنگ مذاب مثل هسته بیرونی زمین رد شوند. زمین‌لرزه شدید در عمق با زاویه‌ای ۱۰۵ درجه نواحی سطحی را می‌لرزاند و نواحی ورای این زاویه منطقه سایه نامیده می‌شوند و از این رو تجربه نشان داده که امواج P فشاری نسبت به S دامنه بسیار وسیع‌تری از منطقه سایه را پوشش می‌دهند و موج P می‌تواند با تغییر جهت و گذر از گوشته یا هسته بیرونی زمین منطقه‌ای بسیار دور از رومرکز را بلرزاند.