شماره بازیابی: ۱۷۵۷۴
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭۱۰-۲۷۱۰۶‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پدیدآور: [بلاغت، رساله در…] [[نسخه خطی]/ از: ناشناس.
تاریخ کتابت: از اوایل قرن ۱۱ق.
قطع: ‮‭۱۳‬*‭۲۰/۵‬سم. ‭۲۴‬گ. ‭۱۵‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: ۱آغاز افتاده: … مناسب اهل عفافست و معیشت بر سبیل قناعت انفع و انفس بضاعت، عقیل بسبب این جواب هجرت اختیار کرد و نزد معاویه…
۲انجام افتاده: اگر کلمات مطابق در وزن نباشد باید که در قلت و کثرت حروف کلمات متساوی باشند و اگر متساوی نباشند کلماتی که حروف آن بیشتر باشد باید که در فقره ثانیه باشد. شرط رابع اینست.
تزئینات متن:عناوین و نشانه‌ها شنگرف.
تزئینات نسخه:تمامی صفحات مجدول به زر و مشکی.
تزئینات جلد:تیماج مشکی یک لا.
اینک گزارشی از بخش باقی مانده رساله و بیان عنوان‌ها و نقل‌قول‌های مندرج در آن:
– از نظم پارسی چنانکه ظهیر فاریابی گفته.
– مولف کتاب مکتوبی که اول آن ذومعنیین است بشخصی نوشته بود جهت مثال درین محل آورده شد.
– مسدس در پارسی چنانکه خواجه عماد فرموده است.
– مسبع در کلام پارسی چنانکه نصیر ادیب گفته است.
– مثمن در پارسی چنانکه قطران گفته است.
– متسع چنانکه منوچهری گفته است.
– معشر چنانکه جوهری گفته است.
– مسمط چنانکه مولانا صفی‌الدین حلی در مدح نبی علیه الصلوه و السلام گفته است.
و در غزل پارسی چنانکه شیخ سعدی رحمه‌الله علیه فرموده است.
و در قصیده چنانکه خواجه سلمان گفته است.
– المستزاد، در کلام عرب چنانکه ابن فارض فرموده است.
در فارسی چنانکه ابن حسام گفته است.
مثال دیگر از گفته خواجوی کرمانی
– المعما، در پارسی چنانکه مولانا شرف المله و الدین یزدی گفته است.
– اللغز، چنانکه مولانا شرف‌الدین مرحوم گفته است.
– فرق بین معما و لغز، ابیاتی در معما از عبدالرحمان جامی.
– اقسام کلام: حقیقت، مجاز مرسل، استعاره، کتابت، متضاد چنانکه ابوالطیب متنبی گفته است.
– متضادین، مثالش از کلام شیخی و سندی فی الحدیث قاضی شهاب‌الدین احمدبن حجر رحمه‌الله تعالی و در پارسی چنانکه سودایی گفته است در جواب خواجه سلمان.
– تسلسل، چنانکه شیخ کمال خجندی فرموده است.
چنانکه مولانا نظیری گفته است.
– آنچه از کلام بر سه معنی دلالت کند، چنانکه امیرخسرو دهلوی گفته است.
و چنانکه خواجه محمد عصار گفته است.
– و در باب مناجات چنانکه امیرالمومنین علی کرم وجه فرموده است.
– در علم معانی مقرر شده است که حذف شیء… مولانازاده خطایی در حاشیه کتاب مطول می‌گوید…، در باب مدح و در پارسی چنانکه حکیم اوحدالدین انوری گفته است.
– در باب ذم، چنانکه ابراهیم بن عباس صولی در هجو محمدبن احمدبن ابی داود گفته است.
– شرایط قبول و استحسان و رد و استهجان کلمه.
– فصاحت کلمه و کلام و بلاغت کلام در فصل ثالث از مقدمه بیان کرده شده است…، در کلام خسرو دهلوی واقع شده است.
– فضلاء ماوراءالنهر در انشا و شعر رعایت لسان قلم کرده‌اند الا نادرا
– مثال دیگر از شعر ابی الاسود.
– امروالقیس در صفت اسب گفته است.
– مثالش در نثر پارسی از منشئات مولف کتاب چنانکه اعدا و احباء مره بعد اخری در تجارب بیان و محارب امتحان دیده‌اند که اسلوب ابداع و ضروب اختراع ابن قلیل البضاعه قصیر الباع چون معجزه موسی بقلم عصاآسا از طرف حساد جماد فواد صخره نهاد ینابیع تحسین بر مجاری لسان جاری داشته است و مانند الحان داود از جبال طباع هر ضد حسود صدای آفرین بگوش هوش صدیق و حقود رسانیده.
– مثالش از نظم عربی چنانکه قاضی عضدالدین ایکی فرموده است.
– مثالش در نثر عربی از منشئات مولف کتاب.
– مثالش در نثر پارسی از کلام مولف کتاب.
– بلاغت اعلی چنانکه استاد علمای اقاصی و ادانی سید شریف جرجانی فرموده است.
– در نظم عربی چنانکه ابوتمام گفته است.
– مثالش از نظم پارسی چنانکه مولانا نظیری گفته است.
– مثالش از نثر عربی از کلام مولف کتاب.
– مثالش در نثر پارسی از کلام مولف کتاب.
– از نظم پارسی چنانکه مولف کتاب گفته است.
در نعت نبی علیه الصلوه و السلام، بیت:
کاف کمال تست دوات ذوات کون / ور نی سواد هستی کونین از کجاست.
– مثال دیگر از گفته مولف کتاب، بیت:
زهی قبای بقای ترا ابد دامن / از ز جامه جاه تو جیب پیراهن.
– و در نثر عربی از کلام مولف کتاب.
– مثال بعضی کلمات متجانسه الحروف از نظم عربی چنانکه متنبی گفته است.
– مثال تمام کلمات مرصع از نظم پارسی چنانکه قوامی گفته است، بیت:
ای فلک را هوای قدر تو بار / وی ملک را ثنای تو صدر تو کار.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:نسخ.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود: ۲دارای حواشی با نشانی (منه خلد اقباله).
یادداشت عملیات: رطوبت دیده است.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: جلد ۴۸، صفحه ۲۴۶-۲۴۸٫
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: قطعه‌ای باقی مانده از کتابی است در بلاغت و انواع شعر که متاسفانه در گذر ایام نه آغازی برایش مانده و نه انجامی و برگ‌هایی از میان نسخه نیز افتاده است. از نویسنده‌ای فاضل و آشنا با ادبیات و شعر عربی و فارسی که باید عصر زندگی‌اش در نیمه دوم سده دهم هجری باشد. دیوان‌های شعرای مختلف را در اختیار داشته و از آنها بسیار نقل می‌کند. از نظر مذهبی سنی بوده ولی با رگه‌هایی از تشیع، چنانکه دو داستان تاریخی نقل می‌کند که ماحصل آن به نفع شیعه است: یکی داستان ملاقات عقیل با معاویه و دستور معاویه به او درباره لعن فرستادن به امیرالمومنین (ع) و سخن عقیل در جمع مردم بدین مضمون: «ان علی بن ابی طالب اخی امرنی امیرالمومنین معاویه ان العنه فلعنه الله علیه». و دیگری: «در مجلسی که جماعتی از سنی و شیعی حاضر بودند از بزرگی پرسیدند که من افضل الناس بعد رسول الله صلی الله علیه و سلم؟ آن بزرگ جواب داد که من بنته فی بیته».
موضوع (اسم عام یا عبارت اسمی عام): بلاغت
تاریخ: ۲۰۱۲۱۲۲۶
محل و شماره بازیابی: ۱۲۰۸۷۳۹