توضیحات

تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران جلد اول

در آغاز پیروزی مشروطه در سال ۱۲۸۵ خورشیدی دو حزب در ایران تشکیل گردید: مشروطه خواه و مستبد. اعیان و طبقۀ اول. طبقۀ سوم یعنی تودۀ مردم مستبد بودند و مشروطه خواهان را بی دین و انقلابی و هرج و مرج طلب می‌شمردند.

مشروطه خواهان هم که تعدادشان کم بود ولی بیش‌تر آنان از طبقۀ باسواد و روشن‌فکر بودند و می‌توان آنان را طبقۀ دوم نامید، مستبدان را جاهل و ارتجاعی و غارتگر می‌شمردند. اکثریت مردم ایران ارتجاعی و اقلیت مردم انقلابی و متجدد بودند و چون بعضی از علمای بزرگ با مشروطه و انقلاب موافقت کردند، سیاست انگلیس نیز محرمانه ‌از مشروطه حمایت می‌کرد و شاه نیز سیاستی عقلایی و درباریانی دانا نداشت، در سال ۱۳۲۴ ق مطابق ۱۲۸۵ ش اقلیت بر اکثریت مسلط گردید و تجدد بر ارتجاع پیروز شد و فرمان مشروطه ‌امضا گردید.

در آن زمان هر کس برخلاف آزادی عقیده و آزادی قلم، مجلس، حکومت ملی و قانون دم می‌زد و این اصول را خلاف دریافت و مخالف مصلحت کشور می شمرد، مرتجع و مستبد نامیده می‌شد و کم‌ترین مجازاتش این بود که‌ از کارهای مملکتی محروم و خانه‌نشین شود. رفته رفته مرتجعین حس کردند که مقاومت در برابر این قوۀ تازه و حزب نوظهور، فایده ندارد. بنابراین نخست ساکت شدند و بعد خود را داخل مشروطه خواهان کردند یعنی به‌احزاب سیاسی پیوستند.

در کتاب حاضر تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران در دورۀ احمدشاه قاجار تا انقراض سلسلۀ قاجاریه و سال‌های پس از آن توسط ملک‌الشعرای بهار در دو جلد به رشته تحریر درآمده‌ است.