توضیحات
ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن، اثر دکتر غلامرضا خسروى حسینى، ترجمه‌اى روان و گویا از کتاب «مفردات الفاظ القرآن»، راغب اصفهانى است.
کتاب، با مقدمه‌اى پرمحتوا و نفیس آغاز مى‌شود که در آن، مترجم، از تاریخ قرآن، آغاز تفسیر قرآن، معانى و تفسیر آیات قرآن در قرن اول، دوران تابعین و پایان قرن اول، قرن دوم هجرى، پایان دوره تفسیر اسرائیلیات و آغاز دوران عقل‌گزینى، سه نکته از استدلال توحیدى روایات از آیات قرآنى، قرن سوم و آغاز عظمت فکرى در معانى قرآن، قرآن و تأسیس علوم، علومى که در قرآن ریشه دارد، سیر تاریخى تفاسیر واژه‌هاى قرآنى و علماى آن علم تا عصر راغب و… سخن گفته است.
دکتر خسروى حسینى، در بیان روش راغب اصفهانى، در نوشتن این اثر، این‌گونه مى‌نویسد: روش راغب در این کتاب، بیان مدلول و معانى مفردات و الفاظ است؛ به‌طورى که هر مفسرى ناگزیر از فهم آن است.
راغب براى بیان معنى درست الفاظ، ابتدا، قرآن را میزان قرار مى‌دهد و اگر لازم باشد از اشعار شعرا و اصطلاحات و عبارات متداول زبان، یارى مى‌جوید. معنى ریشه‌اى کلمات، سرآغاز هر واژه‌اى است و بعد از آن، عبارات مربوط به آن معنى اصلى را، به ترتیب تحوّل تدریجى تا جایى که به معنى اوّلین آیه مورد استشهاد برسد، ذکر مى‌کند و گاهى بیست سطر در تغییر تدریجى واژه با ذکر اصطلاحات و تقسیم‌بندى معانى آنها مى‌نویسد تا به معناى زمان نزول وحى و آن آیه برسد، لغاتى که معنایى مختلف و متغیّر نیافته‌اند، بلافاصله بعد از واژه ذکر مى‌شوند؛ براى مثال، در ذیل واژه «بیت» مى‌گوید: اصل و ریشه واژه «بیت»، به معنى پناه‌گاه شبانه انسان است؛ چنان‌که مى‌گویند: «بات»؛ یعنى شب را گذارند؛ همان‌طور که براى روز مى‌گویند: «ظلّ بالنّهار»: روز را گذراند(در سایه).
سپس به مسکن و جاى سکونت، بدون اعتبار و توجّه به شب، «بیت» گفته شده است. مترجم، در مورد سبب تکرار افعال«قیل» و «یقال» در متن عربى کتاب، این‌گونه توضیح مى‌دهد: قصد راغب این بوده که نظر خود را با اقوال دیگران درنیامیزد و حفظ امانت ادبى و علمیکرده باشد و هم اینکه براى سایر نویسندگان چنین روشى سرمشق قرار گیرد و نیز بفهماند که از نظرات دیگران کاملا غافل نبوده، بلکه کاملا به کتاب‌ها و آراى گذشتگان تا زمان خویش واقف بوده و اشراف داشته است و…
تکرار عبارات «قوله تعالى» یا «قال تعالى» یا «قال عزّ و جلّ» که از اواسط کتاب، به‌صورت «قوله» یا «قال» نوشته شده، براى این است که او در برابر کلام خدا و آیات او، نهایت خشیت و خضوع را داشته و این حالت، در سرآغاز کتابش و استدعایش از اللّه، به‌خوبى روشن است.
دیدگاهی دارید؟