توضیحات

داستان لیلی و مجنون تا زمان (نظامی) ناشناخته نبود. در بسیاری از کتابهای ادبی به زبان عربی، قصه شیدائی نیس عامری (یامهدی، یا معاذ بن کلیپ) نقل شده یا به این داستان اشارتی رفته است. شعرهای عربی بسیار هم به این عاشق سودائی نسبت داده‌اند که در زمانهای جدیدتر جمع و تدوین شده و به عنوان دیوان اشعار قیس عامری انتشار یافته است. شاید متن داستان این عشقبازی را هم به زبان عربی نوشنه بودند و نیز می‌توان گمان برد که قصه گویان ایرانی نیز آنرا برای شنوندگان خود نقل می‌کرده‌اند.

این داستان نزد ادیبان و شاعران فارسی زبان هم شهرت داشت. رابعه بنت کعب قزداری، نخستین بانوی سخنور ایرانی که در دوره سامانیان می زیست و همزمان رودکی بود، تا آنجا که میدانیم نخستین بار نام این دو دلداده را در شعر فارسی آورده است

اما رواج و شهرت داستان لیلی و مجنون پس از انتشار منظومه نظامی روی داد. تمثیل و استعاره و کنایه به داستان لیلی و مجنون در دیوان غزلسرایان پیش از نظامی و معاصر او با نیست با بسیار کم است.. جمال الدین عبدالرزاق که مدام نظامی است در سراسر غزلهای خود، نامی از لیلی و مجنون نبرده است. اما سعدی که قریب بکلرن پس از نظامی می‌زیست، بیش از چهل بار در شهر خود به داستان عشق لیلی و مجنون اشاره کرده و نام این دلدادگان را آورده است. برای نمونه بعضی از این گونه ابیات در کتاب حالات عشق مجنون را ذکر می‌کنیم.

فهرست کتاب حالات عشق مجنون

• جوهر قصه یا هوسنامه به قول نظامی
• کند و کاو در داستان آشنایی و شیدایی
• کند و کاو در داستان پرده دری
• کند و کاو در داستان عشق شوم پی
• کندوکاو در داستان مرگ
• چاره جویی های عشق عذری
• زناشویی در قاموس عشق شیفتگی
• گشایش و رهایش در تصوف
• گفتار عرفان در شرح حالات عشق مجنون