شماره بازیابی: ۲۲۹۵
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭۱۰-۲۳۶۱۰‬‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پدیدآور: حلیه الموحدین = روضه الواعظین و تبصره المتعظین/ مترجم: علی بن حسن زواری (قرن۱۰ق.)
کاتب: سلطان محمدبن حاجی محمد قاری تبریزی.
تاریخ کتابت: ۲۰ ربیع الآخر ۹۶۴ق.
قطع: ‮‭۱۹‬*‭۲۵‬سم. ‭۷۳۴‬ص. ‭۲۱‬س.‬
یادداشتهای کلی: مولف کشف الحجب و الاستار اصل کتاب را از محمد بن علی بن احمد فارسی و مجلسی در بهار نام مولف را محمد بن حسن بن علی فتال فارسی می‌داند
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: ۱آغاز کلام به نام حضرت ملک العلامی که گلزار…
۲و الائمه المعصومین صلوات الله علیهم اجمعین.
۳فرغ من کتابه کتاب روضه الواعظین المحتاج الی رحمه الباری سلطان محمدبن حاجی محمد القاری التبریزی تحریرا فی عشرین شهر ربیع الاخر سنه نهصد و شصت و چهار از هجرت.
مولف کشف الحجب و الاستار (ص ۲۹۷-۲۹۸) مولف آن را محمدبن علی ابن احمد فارسی دانسته درباره این کتاب می‌نویسد:
«مجلسی در بحار گفته است: گروهی به خطا رفته و این کتاب را به شیخ مفید نسبت داده‌اند و ابن شهرآشوب در ماقب و شیخ منتجب‌الدین در فهرست و علامه سند خود را نسبت به این کتاب آورده چنان که ما در مجلد آخر این کتاب (بحار الانوار) خواهیم آورد و بدان که علامه نام مولف را چنان که ما آورده‌ایم ضبط کرده و از کلام ابن شهرآشوب برمی‌آید که مولف محمدبن حسن بن علی فتال فارسی بوده و صاحب تفسیر و صاحب روضه یک تن بوده‌آند و در کتاب معالم العلما نیز چنین آمده و از سخن شیخ منتجب‌الدین در فهرست برمی‌آید که دو تن بوده‌اند زیرا که می‌گوید محمدبن علی فتال نیشابوری صاحب تفسیر ثقه و چگونه ثقه‌ای است و پس از فاصله بسیار می‌گوید شیخ محمدبن احمد فارسی در کتاب روضه الواعظین و ابن داود در کتاب رجال گوید محمدبن احمدبن علی فتال نیشابوری معروف به ابن الفارسی از ائمه روایت نکرده و ذکر او در کتاب رجال شیخ هست و وی متکلم جلیل‌القدر و فقیه و زاهد و دانشمند پارسا بوده و ابوالمحاسن عبدالرزاق رئیس نیشابور ملقب به شهاب الاسلام او را کشته است و از سخن ابن داود برمی‌آید که نام پدرش احمد بوده اما نسبت او به رجال شیخ پوشیده نماند که سهو است زیرا در رجال شیخ از او اثری نیست و زمان وی بسیار متاخر از مان شیخ بوده است چنان که از فهرست شیخ منتجب‌الدین و از اجازه علامه و سخن ابن شهرآشوب برمی‌آید و با این همه از آنچه آوردم جلالت مولف آشکار است و کتاب او از کتاب‌های مشهور نزد شیعه است».
با وجود این، مترجمه در دیباچه خود این کتاب را به شیخ مفید نسبت داده و مترجم همان علی بن حسن زواری دانشمند معروف قرن ۱۰ق. است و این ترجمه را حلیه الموحدین در ترجمه روضه الواعظین نام نهاده و در یک مقدمه و پانزده باب پرداخته است.
تزئینات متن:عبارات تازی را اعراب گذاشته و عناوین را با خط نسخ تعلیق به سرخی نوشته و گاهی نیز مطالب را در متن به خط نسخ تعلیق نوشته‌اند.
تزئینات نسخه:دو صحیفه اول جدول ۸ خطی از طلا و لاجورد و سرنج دارد که بسیار ممتاز بوده و اینک فرسوده شده است.
نوع کاغذ:سمرقندی شکری آهار مهره‌دار.
تزئینات جلد:میشن ضربی سیاه که عطف آن را از تیماج سیاه سجاف کرده‌اند.
۱در این نسخه بعضی اشعار فارسی در ترجمه اشعار تازی در صحایف ۳۱۳، ۳۱۵و ۳۴۹-۳۵۸ آمده که ظاهرا از مترجم کتابست.
مقدمه در ماهیت عقول و مراتب علوم.
باب اول: خداشناسی شامل هفت مجلس در مباحث کلامی مانند حدوث عالم و خلق افعال و…
باب دوم: نبوت دارای دو مجلس درباره اثبات نبوت و سیرت نبی (ص) و…
باب سوم: درباره حضرت علی(ع) اثبات امامت و گزارش سیرت و تاریخ او شامل ۵ مجلس.
باب چهارم: دارای سه مجلس درباره سیرت و تاریخ زندگی حضرت فاطمه (ع).
باب پنجم: ۴ مجلس درباره امامت حضرت حسن و حضرت حسین(ع) و تاریخ و سیرت آنان.
باب ششم: در اثبات امامت و تاریخ و سیرت امام زین العابدین(ع).
باب هفتم: در اثبات امامت و تاریخ و سیرت امام جعفر صادق (ع).
باب هشتم: در اثبات امامت و تاریخ و سیرت امام جعفر صادق (ع).
باب نهم: در اثبات امامت و تاریخ و سیرت امام موسی کاظم (ع).
باب دهم: در اثبات امامت و تاریخ و سیرت امام علی بن موسی (ع).
باب یازدهم: در اثبات امامت و تاریخ و سیرت امام محمد تقی (ع).
باب دوازدهم: در اثبات امامت و تاریخ و سیرت امام علی النقی (ع).
باب سیزدهم: در اثبات امامت و تاریخ و سیرت امام حسن عسکری (ع).
باب چهاردهم: در اثبات امامت و تاریخ و سیرت امام مهدی صاحب الزمان (ع).
باب پانزدهم: در ذکر امور متفرقه مشتمل بر ۶۷ مجلس درباره مناقب آل محمد (ص) و صحابه، عادات، اخلاق، سیر و سلوک.
در مجلس آخر درباره بهشت و دوزخ، مرگ، روز رستاخیز، شفاعت، و کیفر، پاداش است.
نک: ذریعه ۷/ ۸۴؛ مجلس ش ۷۹۸، ۷۹۷، ۷۹۶ (ترجمه الخواص = تفسیر زواری)؛ فهرست دانشگاه و فهرستواره احمد منزوی ۳/ ۱۶۲۴٫
این کتاب مشتمل است بر یک مقدمه و پانزده باب که در بالا ذکر شد.
فهرست مطالب و مجالس کتاب در دیباچه ظاهرا به قلم مترجم است و پس از پایان فهرست ترجمه کتاب بدین گونه شروع می‌شود: «اما بعد پس به درستی که من بودم در عنفوان جوانی که چندین نوبت اتفاق می‌افتاد که واقع می‌شدم در مجالس عالیه».
مترجم در باب هفتم تاریخ و سیرت حضرت سجاد (ع) ترجمه منظوم قصیده معروف و فرزدق را در مدح علی بن الحسین (ع) هنگام طواف عبدالملک در مکه که از آثار معروف جامی است بدون ذکر نام آورد و آن دارای ۱۸ بیت اضافی است (بر آنچه در سلسله الذهب جامی آمده) و شاید الحاقی باشد.
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور: اصل کتاب منسوب است به شمس‌الدین ابوالمفاخر محمد بن محمد بن نعمان شیبانی معروف به شیخ مفید (متوفی در رمضان ۴۱۳ق.) از بزرگان علمای شیعه و روضه الواعظین و تبصره المتعظین نام دارد.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:نسخ متوسط.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود: ۴نسخه در ۲۰ ربیع الآخر ۹۶۴ق. در عصر مترجم به پایان رسیده است و نسخه بسیار معتبری است.
یادداشتهای مربوط به کتابنامه ، واژه نامه و نمایه های داخل اثر: اینک فهرست ابواب و مقالات کتاب (مستخرج از مقدمه مترجم):
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد چهارم، صفحه ۲۹۸۳-۲۹۸۵٫
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: انسب آن بود این کتاب در قسمت ۵ از ادبیات (در ضمن کتب پند و اندرز) معرفی شود. اما در آنجا از نظر افتاد و چون قسمت بیشتر آن تاریخ و سیرت ۱۴ معصوم و ائمه شیعه (ع) است در این بخش جای دادیم.
عنوانهای گونه گون دیگر: ترجمه روضه الواعظین
تاریخ: ۲۰۱۳۰۷۲۱
محل و شماره بازیابی: ۱۱۶۵۴۸