توضیحات

حل التقویم (منتخب)(از: ابوالحسن محمدتقی بن محمد فارسی.)

شماره بازیابی: ۱۰۶/۲خ
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭۱۰-۲۳۸۱۴
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پدیدآور: حل التقویم (منتخب)/ از: ابوالحسن محمدتقی بن محمد فارسی.
تاریخ کتابت: قرن ۱۱ق.
نام خاص و کمیت اثر: گ ۳۶پ – ۳۸پ.
قطع: ‮خشتی. ‭۲۱‬*‭۱۵‬سم. ‭۴۵‬گ. ‭۱۵‬س.‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: ۱بعد از حمد و ثنا و صلاه و دعا مخفی نیست که این رساله انتخابی است از حل التقویم که فقیر علی ابوالخیر محمدبن محمد الفارسی در سابق زمان تحریر نمود…
۲و مدار تاریخ اسکندری که آن را تاریخ رومی گویند بدین رصد است.
گ ۱۱ر دفتر ش ۱ با قلمی دیگر است.
با خطی کهنه.
تزئینات متن:عنوان‌ها و ارقامی که در شماره دفتر با حروف آمده به شنگرف است.
نوع کاغذ:ضخیم خانبالغ.
تزئینات جلد:مقوایی با عطف از تیماج قهوه‌ای.
نک: آستان قدس ۳/ ۵۰ (ریاضی)؛ ذریعه ۲/ ۳۵۸، ۷/ ۶۷٫
در این مجموعه به جز دو رساله مزبور یادداشت‌های گوناگون در این دفتر کهنه هست که به ترتیب یاد می‌شود:
روی ۳ صفحه سفید پیش از آغاز رساله شرح ۳۰ فصل نخست برخی اشعار پراکنده‌ای است که بطور درهم و به خط کهنه نوشته شده و زیر آن چند معما به نام‌های محمد، ماما احسن الشمس قلی، قباد و حبیب یا همان خط آمده و روی ۲ صفحه بعد کلامی است منقول از حضرت علی (ع) در حساب سال و غره ما به فارسی و تطبیق سال با این ۸ حرف «و ه ج ز ذ ب و د» و به همان خط.
در برگ ۳۵ر (پس از پایان شرح سی‌فصل) نوشته‌ای است که بالای آن نوشته شده: «یادداشت» و متن نوشته مزبور این است:
«ششم شهر مبارک ربیع الاول بود که بمقتضای تقدیر سبحانی و عدم اقتضای تدبیر از بلده هراه بقصد زیاره عتبات عالیات… بیرون آمدیم در تاریخ سنه ۹۶۵ امید که بخیر مراجعت شود».
پس از این ۳ سطر فقره‌ای در قیافه‌شناسی با خط نویسنده ش۱ نوشته شده این فقره که رساله آن در کنار گ ۳۵ر نیم شده بدین گونه آغاز می‌شود: «باب در بیان قیافه و صورت ظاهر انسان و شکل و شمایل و اعضا و جوارح ایشان که کیفیت هر عضوی دلیل که صفت است سر بزرگ دلیل همت عالی است. و سر خرد دلیل بیمزدیست…».
برگ ب ۳۶- ب۳۵ نمونه انشا و تهنیت با عنوان‌ها و مناسبات مختلف. بالای هر یک از فقرات… عنوان آن بدین گونه رقم یافته: در تهنیت عید، تهنیت نوروز، فی لیله القدر، فی الرمضان، فی المولود آنچه نسخه باشد، تهنیت مراجعت از سفر سبک انشاء در فقرات مزبور تقریبا کهنه و بسیار متین و محکم است. اینک نمونه‌ای از آن: «فی المولود آنچه پسر باشد:
خجسته باد و همایون مبارک و میمون / طلوع مهر سعادت بر آسمان جلال
برآمد آفتاب برج شاهی / جهان روشن شد از مه تا بماهی
… چون بنده را قوت عبارت و قدرت استعارت معاونت و یارمندی نمیکند که به تهنیت این طلوع خورشید جمال و ولود این جمشید جلال انبته الله فی حجر عنایته نباتا حسنا نظم و نثری نویسد… بدین ابیات اختصار نمود، چه فی الحقیقه حسب الحال بود:
خسروا فرخنده باد این ماه نو کامد پدید / کافتابش از شرف چون ذره شایع می‌شود
پرتو انوار الطاف الهی بر رخش / رشک صبح صادق و خورشید ساطع می‌شود
گوهری بس نامدار است این ز دریای جلال / کز نکویی زیب اصناف بدایع می‌شود
چون بشارت رسانیدند که ناظمان عقود ایجاد هست در عقد مکارم گهری افزودند. یعنی خداوند را بمبارکی خلف صدقی آمده…
گ ۳۹پ تعقیب نماز صبح و چند دعا دیگر به خط نسخ درشت نوشته شده گ ۴۰ر و ۷۰پ مناجات طلب رزق منقول از امام جواد (ع) به خط نسخ متوسط محمدتقی و پس از پایان آن در گ ۷۰پ تا گ ۴۲پ دعاء و مقتضیات مختلف نماز، به خط کاتب مزبور آمده در گ ۴۳ر به خطی دیگر دعایی نوشته شده بر پشت آخرین نوشته برگ شده که پس از هر جمله کلمه توحید تکرار شده.
گ ۴۳پ – ۴۴ر خط‌کشی‌ها و نوشته‌های بچگانه‌ است.
گ ۴۴پ باز با همان قلم کهنه اصل نسخه چند فقره در باب اختیارات نوشته شده است آخرین آنها نوشته‌ای است به خط شکسته با حساب سیاق عکس نوشته دیگر صفحه‌های نسخه.
وضعیت استنساخ نسخه: در ذیل یک یادداشت که به خطی کهنه و نزدیک به قلم کاتب نسخه است تاریخ ۹۶۵ دیده می‌شود.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:نسخ و نستعلیق.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد چهارم، صفحه ۳۱۱۰-۳۱۱۱٫
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: کتاب حل التقویم از ابوالخیر محمدتقی بن محمد فارسی دانشمند قرن۱۰ق. و صاحب اسامی العلوم است و او گزیده‌ای از آن در یک مقدمه و مقاله و خاتمه ترتیب داده و خود آن را انتخاب حل التقویم نام داده.
صحافی شده با: شرح سی فصل/ متن از: خواجه نصیرالدین طوسی۱۰۶۱۹۰۸
تاریخ: ۲۰۱۳۰۸۱۴
محل و شماره بازیابی: ۱۶۳۱۷۹