توضیحات

دیوان یحیی ریحان (بضمیمه چندین عکس تاریخی)

«یحیی سمیعیان» متخلص و مشهور به «ریحان» در سال ۱۳۱۳ ق در تهران دیده به جهان گشود. در سن ۱۵ سالگی به همراه خانواده به مشهد مقدس رفت و در کلاس هفتم نخستین شعر خود را در روزنامه نوبهار به چاپ رساند.

وی پس از یک دوره همکاری با مطبوعات در مشهد و تهران و عضویت در تشکل‌های ادبی و فرهنگی، روزنامه‌نگار شد و به عنوان مدیر و سردبیر، «گل زرد»، و «نوروز» را منتشر کرد. افزون بر این دو، آثار ریحان در نشریه نوبهار، خورشید، حکمت، حبل‌المتین، دانشکده، ایران، شفق سرخ، ارمغان، یغما، آینده، مربی، سپید و سیاه، و امان افغان به چاپ رسیده است. «باغچه ریحان» و «دیوان یحیی ریحان» از دیگر آثار اوست. ریحان دهه پایانی عمر را به سختی گذراند و از این که گمنام بود رنج می‌برد، تا این که در اول اسفند ۱۳۶۳ بدورد حیات گفت. در ششمین مجلد از مجموعه «مفاخر مطبوعات ایران» یحیی سمیعیان معرفی و زندگی و آثار او بررسی شده است.”
اسم من یحیی، تخلص ریحان و نام خانوادگی‌ام سمیعیان است. پدر مرحوم من محمدباقر اصفهانی نام داشته ولی در شهر تهران به دنیا آمده بود و فقط اجداد او اهل اصفهان بوده‌اند، خود من نیز در تهران قدم به عرصه وجود گذاشته‌ام.

موقع تولد من، پدرم به تجارت اشتغال داشت ولی بعدها سرمایه‌اش تمام شده بود و به حق‌العمل کاری امرار معاش می‌کرد. در سال ۱۲۷۲ شمسی در تهران به دنیا آمده‌ام و روز تولد من مقارن با روزی بوده است که میرزا رضای کرمانی […] ناصرالدین شاه قاجار را با ششلول به قتل رسانده است.

البته تاریخ‌هایی که ریحان برای تولدش نوشته همخوانی ندارد، زیرا اگر روز قتل ناصرالدین شاه به دنیا آمده بود، روز تولد او جمعه ۱۷ ذیقعده ۱۳۱۳ قمری برابر با فروردین ۱۲۷۵ خورشیدی می‌شد.

یحیی سمیعیان تا پایان تحصیل دوره ابتدایی در تهران اقامت داشت و پس از طی دوره یاد شده در سن ۱۵ سالگی همراه خانواده به مشهد مقدس رفت و در آن شهر وارد کلاس هفتم مدرسه ملی خراسان شد و همان سال نخستین شعر خود را در روزنامه نوبهار به چاپ رساندو وی پس از پایان کلاس هفتم وارد خدمت در اداره دارایی خراسان شد و پس از چهار سال به تهران انتقالی یافت. در دوران مشهدنشینی با مطبوعات آن شهر به همکاری پرداخت و سروده‌هایش را به چاپ رساند.

همکاری یحیی ریحان به مطبوعات چاپ مشهد ختم نمی‌شد. بر اساس مطالب کتاب، «ریحان» نوشته است که چون در موقع اقامت خود در شهر مشهد مقالاتی از جراید فرانسه برای روزنامه‌های تهران (عصر جدید و ارشاد) می‌فرستادم لذا پس از وارد شدن به تهران به دیدن مدیران جراید مزبور رفتم آنها ورود مرا از خراسان به تهران در ضمن اخبار داخلی درج کردند. در آن اوقات مرسوم بود که هر وقت مأمورین دولت یا شعرا و نویسندگان در ولایات به تهران یا از تهران به ولایات عزیمت می‌کردند، جرایدی که با آنها مربوط بودند ورود یا خروج آنها را در روزنامه خبر می‌دادند.

در چند روز [اقامت در تهران] به دیدن آقای سیدضیاء‌الدین طباطبایی مدیر روزنامه رعد رفتم.زیرا سرمقاله‌های روزنامه رعد که به قلم خود او نوشته می‌شد خیلی جالب توجه بود و میل داشتم نویسنده آن مقالات را ملاقات نمایم.

روزنامه رعد از سایر جراید آن روز مهمتر بود و به‌قدر کافی مترجم و نویسنده داشت و مقالات اشخاص دیگر را درج نمی‌نمود. اساسا آن اوقات نویسندگان زیادی در تهران بودند. گاهی آقای عدل‌الملک دادگر در پاورقی رعد مقالات ادبی می‌نوشت و همچنین آقای دیوان بیگی سناتور هم مقالات ادبی جالب توجه در جراید تهران مرقوم می‌داشت.

ریحان پس از یک دوره همکاری با مطبوعات در مشهد و تهران و عضویت در تشکل‌های ادبی و فرهنگی، روزنامه‌نگار شد و به عنوان مدیر و سردبیر، «گل زرد» را انتشار داد.وی پس از «گل زرد» در فروردین ۱۳۰۰ هجری شمسی «نوروز» را به چاپ رساند و این جریده ملی، ادبی و اجتماعی، هفته‌ای یکبار در روزهای سه‌شنبه منتشر می‌شد.

یحیی ریحان پس از تجربه دوره اول گل زرد و انتشار نوروز و به دنبال سقوط دولت سیدضیاء‌الدین طباطبایی تصمیم گرفت دوره دیگری از حیات گل زرد را آغاز کند.

در این باره در کتاب آمده است: … در صدد برآمدم مجددا روزنامه گل زرد را منتشر سازم.در آن موقع وزیر فرهنگ ممتازالدوله بود. مرحوم دهخدا نامه‌ای به وزیر فرهنگ نوشت و توصیه کرد که امتیاز و اجازه نشر روزنامه گل زرد را بدهند. ممتازالدوله ذیل نامه دهخدا به آقای میرزا رضاخان نائینی معاون وزارت فرهنگ نوشت:

آقای معاون راجع به روزنامه گل زرد مطالب متضاد می‌شنوم. به موضوع رسیدگی شود هرگاه اشکالی حاصل نباشد اجازه نشر داده شود.هر کس به دستور و دستخط فوق توجه نماید استنباط می‌کند که ممتازالدوله وزیر فرهنگ نه هرگز یک شماره روزنامه گل زرد را دیده یا خوانده بود و نه از مندرجات دو شماره جریده نوروز اطلاع حاصل نموده بود و اگر جراید مزبور را دیده بود این‌طور دستور نمی‌داد بلکه شخصا در رد و یا قبول تقاضای نشر روزنامه تصمیم می‌گرفت.

افزون بر گل زرد و نوروز، آثار ریحان در نشریه‌های نوبهار و خورشید(چاپ مشهد)، حکمت(چاپ قاهره)، حبل‌المتین (چاپ کلکته)، دانشکده ایران، شفق سرخ، ارمغان، یغما، آینده، مربی و سپید و سیاه(چاپ تهران)، امان افغان (چاپ کابل) به چاپ رسیده است. «باغچه ریحان»، «دیوان یحیی ریحان» و خاطرات و سرگذشت از دیگر آثار اوست. باغچه ریحان در سال ۱۳۳۸ قمری به چاپ رسید.