توضیحات

در اوایل دهه ی هشتاد هم زمان با افت جنبش کارگری، سایر جنبش های اجتماعی مثل جنبش زنان، جنبش محیط زیست، جنبش صلح و غیره رو به اعتلاء و گسترش گذاشتند، و در نتیجه بسیاری از روشنفکران به این نظر گرویدند که جنبش کارگری در حال افول، و زمانه ی «جنبش های نوین اجتماعی» فرا رسیده است.

وداع آندره گُرز با پرولتاریا و پیشنهاد جین کوهن برای کنار گذاشتن این دگم که پرولتاریا تنها فاعل انقلاب سوسیالیستی است فقط نمونه ی کوچکی از یک تردید بزرگ به شمار می رود که طی سه دهه ی اخیر بر فضای فکری چپ انقلابی سایه انداخته است. و این دغدغه ای است که لبووتیز را در «فراسوی سرمایه» به تلاش واداشته تا پاسخی برای آن جستجو کند. به نظر پاره ای از منتقدان، بخشی از مساله به نظر مارکس درباره ی پرولتاریا مربوط می شود(۱).

آندره گُرز منشاء «اسطوره ی پرولتاریا را بیش تر موضع فلسفی مارکس جوان می داند تا واقعیات تاریخی (۲). کورنلیوس کاستوریادس معتقد است که مارکس در کتاب سرمایه فقط سویه ی سرمایه را در تولید معرفی می کند و کارگران صرفا به صورت ابزار منفعل این حرکت ظاهر می شوند (۳). ادوارد تامپسون در»فقر نظریه» می نویسد که مارکس در دوران جوانی خود در دست نوشته های اقتصادی- فلسفی، به انتقاد از اقتصاد سیاسی پرداخته است که به کارگر صرفا از منظر سرمایه می نگرد، یعنی حیوانی کارکن که موجب فزونی سرمایه می شود و نه موجودی انسانی. اما متاسفانه او در دوران کمال خود در «سرمایه» اقتصاد سیاسی را در چارچوب خودِ اقتصاد سیاسی مورد انتقاد قرار می دهد که مقدمه اش دیگر نه منافع انسان، بلکه منطق اشکال سرمایه است، منطقی که انسان ها از آن تبعیت می کنند.

پس کتاب «سرمایه» در واقع مطالعه ی منطق سرمایه است نه جامعه ی سرمایه داری. چون کل سرمایه داری شامل فعالیت و روابط بسیاری (قدرت، آگاهی، فرهنگی، اخلاقی، جنسی) می شود که موضوع بررسی اقتصاد سیاسی قرار نمی گیرد. حلقه ی مفقوده تجربه ی انسانی در ابعاد مختلف آن موضوعی است که مارکس درباره آن سکوت اختیار می کند.