شماره بازیابی: ‮‭۱۸۴۳/۳‬‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‭۱۰-۲۳۱۱۵‬
زبان اثر: عربی
عنوان و نام پدیدآور: شرح قصیده عینیه [نسخه خطی]/ از: ناشناخته.
تاریخ کتابت: ، قرن ۱۱ ق یا اوایل قرن ۱۲ ق.
قطع: ؛ رقعی. ۱۰*۱۸ سم.۱۴۴ ص. ۱۷ س.
یادداشتهای کلی: شرحی است بر قصیده عینیه شیخ الرئیس ابن سینا. نویسنده این شرح پس از نقل هر یک یا دو بیت از ابیات قصیده، نخست با یک یا دو بیت پارسی آن را ترجمه کرده و سپس به شرح مضمون آن بیت، به عربی پرداخته به جز بیت آخر که ترجمه نکرده.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:هبطت الیک من المحل الارفع، اعلم ان الهبوط الانحدار و الاوراق البعیر الذی لونه لون الابل الاغیر و الحمامه الورقارء و المراد من الورقاء النفس الناطقه و المراد من هبوطها اتصالها بالبدن و تعقلها به تعلق التدبیر و التصرف… .
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:شکسته نستعلیق.
تزئینات جلد:تیماج قهوه ای- داخل جلد قرمز-بدون مقوا.
۱این نسخه دیباچه و خطبه ای ندارد. بیت آخر قصیده عینیه (قانعم برد جواب ما انا سائل) آمده ولی ترجمه و شرح ندارد.
۱در آغاز نقل عبارت متن، کاتب(قوله) یا (قال المنصف) ننوشته و جای آن را سفید گذارده.
۲بر کنار صفحات شرح حنفی حاشیه هایی با نشان (منه رحمه الله) و حاشیه هایی بدون نشان نوشته شده.
۲۰ شعر فارسی که در ترجمه ۲ بیت عربی قصیده، در این شرح به ترتیب اشعار قصیده آمده نقل می گردد:
نزول کرد به نزدت ز عالم بالا/ ز آشیانه عزت کبوتر ورقا
نهان ز دیده هر عارف از کمال ظهور/ عجب چگونه بود هم نهان و هم پیدا
وصول او نه به طوع و بسا که روز فراق/ برآورد ز تألم فغان و واویلا
چه باز داشت و را پای بند جسمانی/ ز اوج عالم علو و مقام او ادنا
درین مضیق همی بود تا که شد نزدیک/ اوان رحلت او سوی آن وسیع فضا
وداع کرد و در آن خاکدان تیره گذاشت/ کسی که وقت سفر پیروی نکرد ورا
چه لحن ها که سرائید چون مشاهده کرد/ هر آنچه دیده نمی دید بعد کشف غطا
فراز کنگره کبریا ندارد داد/ که علم رهبر مرد است تا رسد اینجا
ز بهر چیست فرود آمدن ز جای بلند/ بسوی پستی دلگیر و جای جان فرسا
نخست عار همی بودش انس می نگرفت/ گرفت الفت به آخر درین خراب بنا
گمان بردم که فراموش کرد آن عهدی/ که داشت خرم خوش با مجاوران هما
چو شد ز گلشن روحانیان ز بد و حدوث/ بخه ای که نمی روید از زمینش گیا
چنان ز گلشن جسمانی اندرو آویخت/ علاقه بدو می شد مقیم کهنه سرا
ز یاد عهد قدیم آن چنان بگرید زار/ ز اشک دیده خونین روان کند دریا
شد است نوحه سرا بر سرا که می فرسود/ گه از دبور و شمال و گه از جنوب و صبا
نزول او اگر از بهر حکمت است که او/ حلول می نکند در ضمیر هر دانا
دگر تعلق او لازمست تا شنود/ هر آن سخن که نمی کرد پیش از این اصغا
و دیگر آنکه بدبند نهان هر دو جهان/ پس ای سلیم کنون حاجتش نکرد روا ،(در بیت ۱۸ «سلیم» گویا تخلص گوینده ابیات فارسی است.)
زمانه راه زد{و} نقد او ربود چنانک/ طلوع اوست محال از پس غروب و فنا
وجود او بیقین گویا که برقی بود/ که جست باز نهان شد به نور خود گویا
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود: ۱در فاصله اثبات الواجب و شرح حنفی ۲ صفحه سفید است که در شماره گذاری صفحه ها محسوب گردیده.
مشخصات اثر: شکل و سجع مهر:
متن یادداشت: بر پشت نخستین برگ دفتر چند یادداشت کوچک و چند مهر دیده می شود که نقش آن «خاک ره شاه شهیدان حسین» است.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: فهرست ماخذ: مجلد سوم، صفحه ۲۵۲۵-۲۵۲۷
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: یادداشتی نیز از مرحوم تنکابنی «مالک قبلی نسخه» هست متضمن فهرست رساله های این دفتر و او در این یادداشت نیز مولف شرح اثبات الواجب را (نامعلوم) نوشته.
صحافی شده با: اثبات الواجب/ جلال الدین محمد بن اسعد دوانی.(ص ۲-۶۳)۱۰۳۶۲۸۶
تاریخ: ۲۰۱۲۱۰۲۱
محل و شماره بازیابی:
۱۲۶۰۸۱