شماره بازیابی: ۳۳۷۲/۱
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‮‭۱۰-۲۰۷۳۹‬‬
زبان اثر: عربی
عنوان و نام پدیدآور: التقیه/ معزالدین محمد بن ابی الحسن موسوی (قرن ۱۰ و اول ۱۱ق)
کاتب: محمد بن علی موسوی تهرانی شیرازی.
تاریخ کتابت: ۱۳۲۸ – ۱۳۵۲ق.
نام خاص و کمیت اثر: ص ۱ – ۵۳٫
قطع: ‮وزیری. ‭۱۶/۵‬*‭۲۵‬سم. ‭۱۴۴‬ص. سطور مختلف.‬
یادداشتهای کلی: صاحب ذریعه نوشته‌اند: «در اول کتاب مدت عمر خود را ۸۰ سال یاد کرده‌اند» اما در نسخه ما در آغاز سخن درباره سال عمر خود ندارد و در پایان نیز گوید: «در عشر ثمانین هستم».
صاحب ذریعه کتابی دیگر به نام رساله النجاه از ابن معزالدین یاد کرده‌اند (ننوشته‌اند در چه موضوع) که تاریخ تالیف آن ۱۰۴۳ق است بنابراین باید نجاه را در حدود ۱۲ سالگی نوشته باشد.
۲… و فیه فائده اخری و هی التاریخ کما فی راضی و رضا و فرغت من تالیفه فی تاریخ اشرنا الیه فی ثلث کلمات و من کتابته فی اواخر الفصل فانی فی وسط عشر الثمانین مستعینا بفضل رب العالمین و انا الراجی… معزالدین محمد بن ابی الحسن الموسوی وفقنی لما یرضاه و بشرنی فی حیوتی بقوله و ادخلی جنتی.
در پایان کتاب تصریح کرده که سال عمرش به هنگام نگارش این شرح نزدیک به هشتاد سال (عشر ثمانین) تاریخ مطابق حروف «رضا» یا «راض» ۱۰۰۱ هست.
این کتاب را برای فرزند سوم خود تقی‌الدین محمد نوشته و به همین تناسب آن را تقیه (به نوشته ذریعه: التقیه المنطقیه) نام داده است. پیش از این کتاب شمسیه را به فارسی و صدریه را به عربی در نحو برای پسران خود شمس‌الدین و صدرالدین نوشته است.
«محمد موسوی نوشته منظومه را – مصراع دوم بیت است نوشته منظومه را محمد موسوی.
و پس از این جملات شعر نوشته:
«مخفی نماند که قبل از تحریر این منظومه آن را ملاحظه نکرده بودم، و بعد از تحریر، آن را نپسندیدم و از آن خوشم نیامد محمد موسوی ۱۵۳۲».
این شماره و عبارات عربی و عناوین دیگر شماره‌ها به قلم نسخ است.
تزئینات متن:عنوان‌ها در متن و حاشیه با قلم قرمز است.
نوع کاغذ:فرنگی شکری رنگ آهار مهره.
تزئینات جلد:کالینگور قهوه‌ای با عطف و گوشه از تیماج قهوه‌ای.
ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه ۴۵۰۸-۴۵۱۲٫
نسخه‌ای دیگر از این کتاب در کتابخانه حسینیه کربلا موجود است که نجف‌آبادی آن را وقف کرده. بروکلمان از این نسخه حسینیه کربلا یاد کرده اما درباره مولف آن دچار اشتباه شده و آن را تالیف سید محمد مهدی بن سید حسن بن سید احمد قزوینی حلی نجفی ( -۱۲۲۲ – ۱۳۰۰ق) دانسته است.
این سید محمدمهدی یا سید مهدی قزوینی که در ( -۱۳۰۰ق) (گاه با لقب معزالدین یاد می‌شود) زادگاهش حله بوده و از دانشمندان بزرگ قرن ۱۳ق شیعه است و بیش از ۵۰ تالیف دارد و بروکلمان یکی از مولفات او را به نام اساس الایجاد فی علم الاستعداد لتحصیل ملکه الاجتهاد و رساله التقیه فی علم المنطق را که از معزالدین محمد بن ابی الحسن موسوی (مجاور مشهد خراسان و از قرن ۱۱ق است) در ذیل نام سید مهدی قزوینی آورده و از او بدین گونه یاد کرده:
: «معزالدین محمد المهدی بن ابی الحسن بن احمد الحسینی الموسوی القزوینی الحلی النجفی».
از دیگر مولفات سید مهدی قزوینی حلی و ابن محمد موسوی مشهدی در اینجا یا در جای دیگر یاد نکرده است. عمر رضا کحاله، نام و نسب سید مهدی قزوینی را بدین گونه یاد کرد «سید محمدمهدی بن حسن ( -۱۳۰۰ق) و به همین صفحه از کتاب بروکلمان (که ما در آن یاد کردیم) احالت کرده است اما رساله تقیه را در شمار مولفات او نیاورده. در هر حال جای تردید نیست که رساله تقیه در منطق (جای سخن) در ۱۰۰۱ق نوشته شده و از سید محمدمهدی در گذشته در ۱۳۰۰ نیست.
مولف خود در این کتاب حاشیه دارد.
تقسیم وجود (منظوم)/ خواجه نصیرالدین طوسی، ص ۵۳٫
صغری/ میر سید شریف گرگانی، ص ۴۷ – ۵۹٫
کبری منظوم – مثنوی/ شرف بن محمد داود کبری، ص ۵۷ – ۵۹٫
شرح کبری/ عصام‌الدین ابراهیم بن محمد بن عرب شاه اسفراینی، ص ۶۴ – ۱۴۱٫
آداب البحث/ خواجه حسن بقال، ص ۱۴۲ – ۱۴۴٫
کبری منظوم/ نورعلی شاه دکنی، ص ۶۴ – ۱۴۰٫
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: ۱بسمله حمدت‌الله بالمنطق الفصیح و شکرته بالتصدیق الصحیح… اما بعد لما کانت الشفقه علی الطالبین من خصائص المومنین و سالنی الولد العزیز محمدتقی ابقا، الله تعالی و رزقه حلاوه علوم‌الدین حین ارادان یقرء رساله فی المنطق و قد الفت لاخوانه رسالتی الشمسیه… فحقیق ان نسیمها بالتقیه… اعلم ان للانسان قوه دراکه ینتقش فیها صور الاشیاء کما فی المرات لکن لا تحصل الا بعض المحسوسات و تحصل فی قوه مدرکه الانسان صور المحسوسات و المعقولات… .
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور: مولف این کتاب را در شرح بر کبری از میر سید شریف گرگانی در منطق نوشته و مباحثی را که رساله کبری فاقد است بر آن افزوده و تکمیل کرده است.
وضعیت استنساخ نسخه: کاتب در ذیل بیشتر رساله‌ها رقم دارد و در ذیل شماره اخیر (نظم کبری) این نوشته و از کاتب که به صورت شعر است دیده می‌شود:
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:نسخ.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود: ۲منظومه کبری ش ۳ و ۸ در حاشیه نوشته شده است.
یادداشت عملیات: کنار برگ آخر و دو برگ آخر دفتر وصالی شده اما به نوشته‌ها آسیبی نرسیده است.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: نک: ذریعه، ۴/ ۴۰۵، ۱۴/ ۱۵۲۸: ۲۳۰؛ بروکلمان (ذیل ۲)، ۷۹۵٫
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: شرح کبری در منطق.
صحافی شده در این جلد: جدول قضایا، ص ۵۴٫
تاریخ: ۲۰۱۳۱۰۲۶
محل و شماره بازیابی: ۱۷۴۱۶۲