توضیحات

کتاب فتوت نامه سلطانی اثر ملا حسین واعظ کاشفی سبزواری (م۹۱۰ ) از منابع شناخت فتوت و آداب آن بشمار می‏رود.
موضوع آن به گفته‌‌ی مؤلف: رساله‏ای است در بیان طریق اهل فتوت و قوانین و آداب و شدّ و بیعت و پوشیدن تاج و خرقه و شرح ادب و سیرت هر فرقه و شرایط نسخ و مرید و شاگرد و استاد و لوازم تکمیل و تعلیم و تلقین و ارشاد.
این اثر در یک مقدمه و دوازده باب و یک خاتمه سامان یافته است و هر باب دارای چند فصل و گاهی نیز هر فصل دربردارنده چند قسمت است.
فتوت نامه سلطانی در سال ۱۳۴۸ شمسی با تصحیح و مقدمه‌ی مرحوم محمد جعفر محجوب از سوی بنیاد فرهنگ ایران در دو جلد به چاپ رسیده است.
آقای دکتر محمدجعفر محجوب در مقدمه‌ی فتوت نامه سلطانی می‌نویسد: فتوت تصوفی است عوامانه و راه رسم های آن ساده و عملی و درخور فهم پیشه وران و صنعتگران و کشاورزان و خلاصه عامه مردم است. از همین روی کاشفی «علم فتوت» را شعبه ای از «علم تصوف» خوانده است. پدید آمدن و رواج و رونق فتوت بر اثر جریان های اجتماعی خاصی بود. در این گفتار بارها از وابستگی کامل آئین سخن به میان آمده است. در حقیقت عیاری، بعد از اسلام به صورت فتوت در آمد.
در این کتاب درباره شرح جزئیات آیین فتیان و تشریفات و ترتیبات کمربسته شدن و ورود در حزب مردان پرداخته شده است. این اثر را می‌توان از باارزش‌ترین آثار مولانا حسین واعظ دانست؛ چه علاوه بر سهولت و روانی انشاء که از مختصات شیوه اوست، در میان تمام متون کهن و جدیدی که در دو زبان عربی و فارسی درباره آیین فتوت و روش جوانمردان نوشته شده است، این فتوت‌نامه از همه مفصل‌تر و جامع‌تر و منظم‌تر و دقیق‌تر است.

این کتاب فراهم‌آورنده نادرترین اطلاعات پیرامون اخلاق، مراسم تشرف، جامه درپوشیدن و روابط پایگانی رایج در انجمن‌های سقاها، وزنه‌برداران، کشتی‌گیرها، شعرخوان‌ها، داستان‌گویان و… است. اما بالاتر از همه این کتاب نشان می‌دهد که فتوت، تا نزدیکی‌های قرن پانزده [میلادی] همچنان در ایران، کاملاً شایع و گسترده بوده است.