توضیحات
قصص خاقانی(ولیقلی بیک شاملو)
شماره بازیابی: ۳۹۵۵
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR۱۰-۳۶۴۷۳
زبان اثر: فارسی
سر شناسه: شاملو، ولی قلی بن داود قلی، ۱۰۳۵-۱۰۸۵؟ق.
عنوان و نام پدیدآور: قصص خاقانی/ ولیقلی بیک شاملو
تاریخ کتابت: قرن ۱۳ق.
قطع: خشتی. ۱۷/۵*۲۵سم. ۸۷۲ص. ۱۷س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: آغاز:ربنا افتح بیننا و بین قومنا بالحق و انت خیر الفاتحین… .
انجام:… اگر اجل زمان دهد طبع دوراندیش و مقتضای عادت خویش نیت صدق طویت بدان مصروف است که به عنایت بخشنده بیمنت… وقایع زمان دارایی و فرمان روایی پادشاه سلیمان سانرا با عبارات تازه… به نحوی که باید و شاید کتابت نماید که موجب کلام الامور مرهونه باوقاتها تحریر و تسطیر سوانح زمان آینده… پرتو عالمگیر آفتاب التفات خاقان سلیمان سریر به عالم وجود این ذره حقیر پرتو افکن گردد به مدد فروغ شعله انوار احسان… مغز استخوان این ناتوان چنانکه باید روشن گردد.
تزئینات متن:عناوین شنگرف.
نوع کاغذ:نازک سفید رنگ آهار مهره شده.
تزئینات جلد:تیماجی قهوهای رنگ.
۲حاشیه کنار ص ۶۴۳:« از میرزا طاهر خلف میرزا ابوالحسن قائنی تفتیش شد که میرزا ابوالحسن تاریخ وفات نواب سلطان العلمایی را چه نحو ضبط نموده جواب نوشت در اوائل ربیع الاول ۱۰۶۴ق بیمار شد و در حوالی دهم جمادی الاولی رحلت نمود و امتداد بیماری چهل روز بوده از سر رشته میرزا شریف منجم سهشنبه دوازدهم جمادی الاولی ۱۰۶۴… و جمعی از خدمه نواب مزبور که در سفر بودند شب جمعه ۱۶ جمادی الاولی گفتند بیست و یکم صفر ظاهر این است که غلط باشد و تاریخ وفات را که موافق تقریر بعضی از خدمه نواب مغفرت مآب که شب جمعه ۱۵ جمادی الاولی میدانستند در شهنشاهنامه اولا نوشته بودیم.
از این مصرعت سال آید به کف/ ز اول جمادی شب منتضف// بعد از این تغییر داده شد که». این حاشیه (که ظاهرا از ناظم و مولف شهنشاهنامهای است) در اینجا ناتمام مانده است.
کنار برگ آخر و چند برگ نخست نسخه، وصالی شده است.
در بعضی از صفحات نزدیک به نیم یا صفحه یا بیشتر سفید است اما افتادگی به نظر نمیرسد از آن جمله در صفحات ۱۴ – ۱۵ – ۱۹ – ۲۱ – ۲۲٫
ماخذ فهرست: مجلد ششم، صفحه ۵۰۱۳-۵۰۱۷٫
باب سوم احوال نواب صاحب قران (شاه عباس) از روز جلوس (این وقایع تا تاریخ ۱۰۸۷ق) قید گردیده است.
خاتمه، ترجمه احوال برخی از علما و حکما و شعرای عصر شاه عباس ثانی در دو تذکره، در خاتمه این کتاب ترجمه برخی از علماء و شاعران و فهرست مولفات آنان آمده که در دیگر ماخذ و تذکرهها دیده نمیشود (در ابتدای خاتمه گوید: «چون همگی اصل مطلب حقیر از تحریر این تسطیر چنانکه در دیباچه این تالیف شریف ثبت گردید:… آن بود که وقایع و سوانح زمان سلطنت خاقان صاحب قران علیه الرحمه را علی وجه الایجاز زبانزد خاصه اظهار نماید و بعد از فراغ بر سر تذکار احوال… جمعی از مشایخ عظام و علماء دین مبین… و شعراء حسان بیان… آید لهذا کمیت خوش خرام… عنان تاب گردیده شرذمهای چنانکه باید و شاید بواجبی سراید») از قبیل مولی عبدالرزاق کاشانی رضوی شاگرد سلطان العلماء و میر فندرسکی در دیگر ابواب این کتاب نیز تراجم و نامهها و اسنادی یاد شده است که بر ارزش کتاب از نظر تاریخی میفزاید.
اینک فهرست اسامی علما و شاعران که در خاتمه قصص خاقانی آمده با همان ترتیب یاد شده در کتاب:
۱٫ میرزا محمد رفیعا نایینی طباطبائی ۲٫ آقا حسین خوانساری ۳٫ مولی محمدخلیل غازی ۴٫ محمدتقی مجلسی اردستانی ۵٫ محمدمحسن فیض ۶٫ محمدباقر یزدی ۷٫ مولی عبدالرزاق لاهیجی ۸٫ شاه ابوالولی شیرازی ۹٫ شیخ حسین تنکابنی ۱۰٫ مولی محمدرضا کرمانی ۱۱٫ صاحب شرح حکمه العین، شرح اشارات و حاشیه خفری ۱۲٫ محمدباقر مجلسی ۱۳٫ مولی صالح مازندرانی ۱۴٫ حسن گیلانی (از او شرح کافی به فارسی و کتابی بزرگ در تصوف یاد کرده) ۱۵٫ ابراهیم فرزند صدرا ۱۶٫ شیخ احمد بن سلامه تمیمی الاصل ۱۷٫ مولی عبدالرزاق بن محمدیوسف طبیب کاشی ۱۸٫ شیخ علی سبط شهید ثانی ۱۹٫ محمدهادی بن محمدمعین شیرازی
۲۰٫ غیاثالدین محمد رضوی (از جمله تالیفاتش شرح فارسی بر صحیفه و تحفه منصوره یاد شده) ۲۱٫ میرزا مهدی بن غیاثالدین رضوی ۲۲٫ محمدباقر سبزواری ۲۳٫ قاضی بن کاشفالدین ۲۴٫ مولی حسن علی شوشتری پسر مولا عبدالله ۲۵٫ محمدباقر کوبنائی ۲۶٫ شیخ مومن ساکن پاچنار مشهد ۲۷٫ محمدعلی موذن (از تالیفات اوست شرح فارسی بر اسرار الصلوه شهید ثانی) ۲۸٫ شیخ محمدعطار کاشانی (مدفون در بقعه شیخ بهایی) ۲۹٫ درویش گنج علی تبریزی (از نسل خواجه نصیرالدین طوسی) ۳۰٫ درویش بابا کلب علی ۳۱٫ محمدباقر بن محمدحسین اردستانی ۳۲٫ شیخ عماد مازندرانی ۳۳٫ درویش حاج محمد خمشکن ۳۴٫ درویش کمال سدیری ۳۵٫ آقا محمدصالح لنبانی اصفهانی ۳۶٫ درویش محمدمحسن (از مریدان شیخ المشایخ شیخ مومن) ۳۷٫ سید معز (ساکن بابا رکنالدین در اصفهان) ۳۸٫ درویش منیر ۳۹٫ مولا میرزا محمد ساکن کاشانی
۴۰٫ درویش میرزا علی الوانی ۴۱٫ حاج شجاع اصفهانی ۴۲٫ بابا قطبالدین صافیدی ۴۳٫ بابا علی خان (مدفون در مقبره بابا ابوالمعالی) ۴۴٫ حاج درویش حسینی هروی (مدفون در جوار خواجه عبدالله انصاری) ۴۵٫ محمدعلی صائب تبریزی ۴۶٫ (جلال اسیر جلالالدین محمد) ۴۷٫ میرزا محمدطاهر وحید فرزند میرزا حسین خان قزوینی ۴۸٫ مولانا نطقی ۴۹٫ مجذوب تبریزی ۵۰٫ میر برهان ابرقوهی ۵۱٫ مولانا ادهم خلخالی ۵۲٫ میرزا احمد صالح فرزند حاج محمدعلی ۵۳٫ میرزا صالح شیخ الاسلام تبریز ۵۴٫ میرزا مظفر ترکه ۵۵٫ محمدامین قمی ۵۶٫ مولانا مشهدی سایر ۵۷٫ میر محمدصادق خلف میرزا حیدر ۵۸٫ مولا شعیب خوانساری ۵۹٫ بایندر خان شیخاوند
۶۰٫ میرزا سید علی خلف میر معصوم ۶۱٫ میرزا مقیما فرزند حاج مقصود (از اولاد کمالالدین اسماعیل اصفهانی) ۶۲٫ میر صیدی ۶۳٫ میر محمدهاشم فرزند میر محمدیوسف لاهیجی ۶۴٫ عاملای بخاری ۶۵٫ مولی مراد ۶۶٫ مولی علیرضا تجلی ۶۷٫ سلطان علی بیک شاملو فرزند ولی قلی بیک بن علی قلی خان شاملو ۶۸٫ ملا رشدی نوری کجوری ۶۹٫ آقا زمان زرکش اصفهانی ۷۰٫ میرزا مسعود فرزند آقا زمان ۷۱٫ مولی محمد مجذوب (صاحب شاه راه نجات) ۷۲٫ میر عبدالعال نجاتی (میر نجات) فرزند محمدمومن ۷۳٫ ملا محمدعلی فرزند خواجه نصیرالدین اصفهانی ۷۴٫ امینی همدانی محمدامینالدین خلف ملا زکی ۷۵٫ میر عبدالحق آصفی قمی فرزند میر شمسالدین محمد وصفی ۷۶٫ میرزا ابراهیم ادهم ۷۷٫ میرزا عبدالله فرزند میرزا شفیع اصفهانی حسینی ۷۸٫ میر محمدرضا خلف حاج محمدصالح تبریزی چلبی ۷۹٫ محمدعلی واحد ترکمان فرزند منصوربیک ترکمان
۸۰٫ باقر اخلیل کاشانی ۸۱٫ میرزا محمدمقیم احسان ۸۲٫ شیخ شاه نظر از قومشه ۸۳٫ مختار بیک اسیر ۸۴٫ مولانا عطاء اعجاز ۸۵٫ امام قلی بیک چکنی ۸۶٫ میرزا هادی رمزی ۸۷٫ مولی عبدالله خلف حکیم اسماعیل جیلانی ۸۸٫ حاج محمدعلی اصفهانی ۸۹٫ میرزا محمد رفیعا خلف میرزا جان اردستانی ۹۰٫ محمدعلی سالک ۹۱٫ آقا فتحا فرزند کاظمبیک ۹۲٫ نادر شیرازی ۹۳٫ میرزا مومن پسر قاضی نصر (ساقی نامه دارد) ۹۴٫ میرزا محمد بن حسنبیک همدانی ۹۵٫ میر منصور عاشق سمنانی ۹۶٫ ملک حمزه خان حاکم نیم روز ۹۷٫ استاد حاجی شریف قنادی ۹۸٫ مولانا محمداسماعیل سجستانی ۹۹٫ مولانا فاضل کاشانی که از اولاد رموزی است و پنج دیوان و پنج مثنوی دارد به نامهای کفر و ایمان، تحفه البلاد، گلشن اخلاص، قندهارنامه، پنجرنامه
۱۰۰٫ مرتضی قلی بیک گرجی (شاملو از وی شاهنامه عباسی در بحر مثنوی یاد میکند) ۱۰۱٫ ملک بیک اوجی ۱۰۲٫ حاج عباس بیک (نواده سید احمد سلطان ترکمان) ۱۰۳٫ مولانا حیدر واعظ ۱۰۴٫ مولا حسن زرگر ۱۰۵٫ میر محمدامین محمد بن میر صدرالدین، میر فخرالدین استرآبادی سماکی ۱۰۶٫ مولی محمدحسین بن مولانا افضل (خطاط و سخندان) ۱۰۷٫ حاج محمد پسر حاج شاهی ساروی ۱۰۸٫ مولانا زینا معروف به جنتی اصفهانی ۱۰۹٫ شاه صالحای اصفهانی ۱۱۰٫ اسماعیل طهرانی مجدا ۱۱۱٫ مولا علی قمی ۱۱۲٫ مولا حاتم وارث فرزند محمدامین درکی قمی ۱۱۳٫ مولانا علینقی بنا پسر حاج قاسم قمی ساکن اصفهان ۱۱۴٫ نورالدین محمد مجرم لاهیجانی ساکن ساری و فرزند میرزا محمد ۱۱۵٫ مولانا علی جاوید ساروی پسر محمدعلی حبش ۱۱۶٫ میرزا محمد شریف بن میرزا محمدزمان اصفهانی ۱۱۷٫ میرزا محمدشفیع پسر میرزا محمدحسین اصفهانی ۱۱۸٫ تقیا الفت پسر شیخ داود شوشتری ۱۱۹٫ سالک یزدی
۱۲۰٫ شیخ ابوالحسن ابن محمدحسین سلامی ۱۲۱٫ خواجه محمدقاسم نقاش اصفهانی ۱۲۲٫ آقا محمدامین اصفهانی ۱۲۳٫ علی خان بیک موجی ۱۲۴٫ میرزا هادی پسر میرزا محمدطاهر کاشانی ۱۲۵٫ قاسم علی زایر پسر حاج امیدعلی همدانی ۱۲۶٫ مرتضی قلی بیک پسر القاص بیک غلام ۱۲۷٫ مرتضی قلی بیک پسر ذوالفقار علی بیک غلام ۱۲۸٫ مولی محمد مقیم فوجی نیشابوری ۱۲۹٫ میرزا ابوالحسن نیشابوری متخلص به بیگانه ۱۳۰٫ حاج محمد واصب قندهاری ۱۳۱٫ رضیالدین محمد رضوی ۱۳۲٫ میرزا منصور کلانتر هرات ۱۳۳٫ میرزا نورا لامع همدانی پسر قاضی نصیر همدانی ۱۳۴٫ بوداق بیک نسیم پسر سید علی بیک (به نوشته شاملو شعر او مشابه شعر یوسف بیک شاملو است) ۱۳۵٫ میرزا ابوطالب نواده شمسالدین سلطان خراسانی ۱۳۶٫ مولانا ناظم ۱۳۷٫ میرزا محمد ارشد فرزند میرزا علیاکبر برناباری هراتی ۱۳۸٫ میر جمالالدین وحشت زوارهای طباطبایی ۱۳۹٫ امینالدین زرکش یزدی معروف به دقاق ۱۴۰٫ مولی محمدسعید سرمد کاشانی جدیدالاسلام (که به دست میر فندرسکی اسلام آورد) ۱۴۱٫ مولانا حسین وحدت کوه بنانی (شاگرد ملا محمدرضا کرمانی).
مولف خود نیز شاعر بوده و از سرودههای خویش در این کتاب بسیار میآورد و از آن جمله در دیباچه در پایان ترجمه حال خود و تاریخچه این تالیف چنین آورده:
مدتی در پی تالیف کتاب/ دادهام عمر زکف تا دانی// بهر این نسخه نامی که بود/ جمله ذکر جدل خاقانی// خلف سلسله مرتضوی/ شاه عباس خدیو ثانی // نام تاریخ طلب میکردم/ مضطرب حال به صد نادانی// ناگهان پیر خردمند حساب/ گفت باشد قصص خاقانی (از این بیت استفاده میشود که تاریخ تالیف کتاب مطابق جمله «قصص خاقانی» است که به حساب اوردن (ال) مطابق رقم (۱۰۷۳) است).
شاملو در پایان نوید میدهد که کتابی دیگر در سوانح زمان شاه سلیمان تالیف کند.
استوری (۱/ ۳۱۷) از قصص خاقانی یاد کرده و نسخه پاریس و موزه لندن را نشان میدهد.
اول موجود در احوال شیخ زاهد گیلانی و آخر نسخه شرح حال درویش محمدمحسن (از شعراء) است.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:نستعلیق.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود: ۱در کنار ص ۶۴۳ تعلیقی است تاریخی با قلم دیگر در اثبات نادرست بودن تاریخ درگذشت سلطانالعلماء که در متن آمده و آن تاریخ ۲۱ صفر ۱۰۶۴ق است.
یادداشت عملیات: از اول و آخر نسخه برگهایی افتاده است.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: نک: مجلس، ش ۳۹۸۶٫
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: این کتاب دارای مقدمه، سه باب و خاتمه است و مولف فهرست آن را چنین میآورد مقدمه در بیان نسب والای عالی حضرت صاحب قرانی (شاه عباس ثانی) باب اول در بیان مجملی از احوال اجداد شاه عباس تا شاه اسماعیل باب دوم وقایع ایام شاه اسماعیل تا عصر شاه عباس.
تاریخ: ۲۰۱۴۱۰۱۵
محل و شماره بازیابی: ۱۱۶۰۹۰
دیدگاهی دارید؟