شماره بازیابی: ‭۱۸۶۶/۲۹‬
شماره مدرک کتابخانه مجلس: ‭۱۰-۲۳۱۶۶‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پدیدآور: مثالیه نوریه [نسخه خطی]/ از: بهایی لاهیجی (بهاءالدین محمد).
قطع: ؛خشتی. ۱۵*۵/ ۲۰ سم. ۷۲۱ ص. ۲۰- ۲۵ س.
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: ۱بسمله، ستایش وافر بی همتایی را سزد که هستی موجودات صقع کونی، ظلال اشراقات مهر وجود او است و نیایش متکاثر بی مثلی را زیبد که صور کونیه عالم عنصری عالم مثال لمعات نور وجود او است… و بعد این ذره بیقدره و بهاء بهایی لاهیجی حسب الامر بعرض اخوان معنوی… در تحقیق عالم مثال… در سجنجل بصیرت ثاقبه فقراء باب الله منطبع و منتقش میسازد… .
۲… بخاطر میرسید ما را که زیاده از این نیز تفصیل دهیم اما وقت و فرصت… گنجایش نداشت… بر سبیل ارتجال بدون فکر ماضی نمایش یافته حق پژوهان استقبال بر خطا پوشی کوشند… تحسین نوشند الحمد لله اولا و اخرا و ظاهرآ و باطنآ و هو بکل شی علیم تمت الرساله المثالیه النوریه حامدا مصلیآ مسلما مستغفرا.
تزئینات جلد:چرم قهوه ای بدون مقوا.
۱در آخرین صفحه یک سطر از رساله نانوشته مانده و جای آن را کاتب خالی گذارده است.
نک: ش ۳/ ۱۸۰۳٫
دارای عنوان های اشراق و لمعه. وی از غیاث الدین منصور، میر داماد صدرالمتألهین و عبدالرزاق گیلانی ( -۱۰۸۰ ق.) یاد کرده در کنار نخستین برگ این نسخه نوشته ای است به فارسی با نشان «ریحان الله» (شاید همان آقا سید ریحان الله کشفی از علمای سده اخیر و ساکن تهران است.) درباره لاهیجی مولف این کتاب، و نوشته مذبور این است: « بعض فضلاء معاصرین بعض مطالب از این رساله نقل نموده اند که مطالعه شد صحیح بود و به این تعبیر می گوید و شیخ بهاءالدین محمد لاهیجی در رساله مثالیه خود گوید». بنابر این یادداشت نام مولف این رساله بهاءالدین محمد است. از این رساله نسخه ای دیگر در همین فهرست با ش ۳/ ۱۸۰۳ آمده است و در آن نسخه نیز نام مولف تصریح نشده. صاحب ذریعه رساله مثالیه را از قطب الدین محمد لاهیجی یاد کرده است. ذریعه، ۱۹: ۷۷٫ مولف از خود بدین گونه «فقیر باب الله » یا «این بنده بی بها» یاد کرده است. در اشراق ۴ گوید: قاضی میر حسین میبدی در شرح دیوان مولی(ع) گفته که یونس بن طبیان نقل کرده که در خدمت امام حسین(ع) نشسته بودم… « و پس از نقل این سخن گوید یونس از یاران حضرت صادق بوده و حضور حسین(ع) را درک نکرده تا به نشستن چه رسد. ظاهرآ منشا اشتباه او این است که چون در این حدیث تعبیر از حضرت صادق(ع) به ابی عبدالله کرده اند گمان کرده که مراد ابو عبدالله حسین(ع) است. لیکن جناب قاضی شافعی از این غلط ها معذور است.
از «بعض عرفاء معاصرین» نیز در تفسیر آیه «و یلبسون ثیابا خضرا من سندس». نقل کرده که محتمل است ثیاب خضر کنایت از ابدان مثالیه برزخیه باشد. از رواقیان نقل کند که جابلقا و جابر سارا از مدائن عالم مثال دانسته اند و اشعاری از مولوی و عطار، و روایاتی از کلینی و شیخ طوسی درج کرده. فهرست مطالب رساله مثالیه به ترتیبی و با عباراتی که مولف خود در دیباچه آورده این است: « در این شجره نور، انوار و اشراقات و لبعات و تفریح و خاتمه و خاتمه الخاتمه در تلو یکدیگر و بحذاء همدیگر بالیدن گرفت: نور اول. در بیان عالم مثال و اسامی آن و وجه تسمیه. اشراق اول. در تقسیم عالم مثال بر دو قسم: غیب امکانی و غیب محالی. نور دوم. در ذکر وساطت اشباح بین اجسام و ارواح. اشراق دوم. غیر قائم بذات در عالم مثال قائم بذات است و رفع اشکال میر داماد در تصویر اخلاق مکتسبه. نور سوم. مدائن و اصقاع عالم مثال. اشراق سوم. قسمت و وسعت عالم مثال. نور چهارم. بیان اشکال عالم مثال بر مواعید روز رستاخیز. اشراق چهارم. محتوی سه لمعه و یک تفریع. لمعه اول. اثبات هر دو قسم عالم مثال غیب امکانی و غیب محالی… و این لمعه از خصائص این رساله است. تفریح بیان تعلق نفوس ناطقه عالم شهادت به ابدان مثالی. لمعه دوم. ذکر کلمات حکما و عرفا به نثر و نظم. لمعه سوم. دلیل عقلی بر وجود عالم مثال. خاتمه. بیان رب النوع و این که مثل افلاطونی رب النوع است نه عالم مثال. خاتم الخاتمه. رفع غائله تناسخ در تعلق ارواح به اشباح.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:نونویس و به قلم های گوناگون و شامل رساله ها و یادداشت های بسیار از نویسندگان مختلف.برخی از رساله ها و نوشته ها به چلیپا است.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود: ۲مولف خود حاشیه هایی بر این رساله دارد که در کنار صفحات نوشته شده.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: فهرست ماخذ: مجلد سوم، صفحه ۲۵۶۳-۲۵۶۴
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: در صفحات ۱۲۲، ۱۲۰، ۱۴۰، ۱۲۶ فقرات پراکنده زیر آمده: قال فی روضه الواعظین، قال الفاضل المیبدی فی شرح الدیوان، قال المحقق میر صدر الدین محمد الحسینی فی حواشیه علی لسان الخواص، قال الراغب فی مفرداته، فقراتی از شرح صحیفه سید علی خان مدنی، من تحقیقات محمد پارسا در اثبات واجب، اختلف الآراء فی حقیقه الوحی، چند شعر از دیوان حضرت علی(ع)، از شرح نظم البرهان، مثنویاتی از عطار و مولوی. این دفتر در دست آقا ریحان الله از علمای معروف ساکن تهران بوده و (شاید به دست او) مقابله و تصحیح شده.
صحافی شده با: مشاعر/ صدر المتألهین محمد بن ابراهیم شیرازی ( -۱۰۵۰ق.)(ص ۱-۳۸)۱۰۳۹۲۴۲
عنوانهای گونه گون دیگر: تأویل الآیات
تاریخ: ۲۰۱۲۱۰۲۴
محل و شماره بازیابی:
۱۲۵۹۸۹