شماره بازیابی: ۱۱۷۵
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭۱۰-۱۹۶۳۲‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پدیدآور: مثنوی مولوی [نسخه خطی]/ از: مولوی رومی جلال‌الدین محمد بلخی.
تاریخ کتابت: ۸۸۷ق.
قطع: ‮وزیری. ‭۱۷‬*‭۲۶/۵‬سم. ‭۳۹۵‬گ. ‭۳۷‬بیت. ‬
یادداشتهای مربوط به عنوان و پدیدآور: نگارنده را گمان نزدیک به یقین این است که مولوی خود این کتاب را که به اصطلاح در اثر علم بالغلبه مثنوی گویند، «حسامی نامه» نام نهاده و گذشته از اینکه افتتاح دفاتر به نام حسام‌الدین شده در آغاز دفتر ششم گوید:
ای حیات دل حسام‌الدین بسی/ میل می‌جوشد به قسم سادسی
گشت از جذب چو تو علامه‌ای/ در جهان گردان حسامی نامه‌ای
هر چند که در همین کتاب مکرر از آن به عنوان مثنوی نام برده است و نگارنده را پس از مطالعه آثار شیخ بزرگوار عطار نیشابوری و دیدن مثنوی مولوی چنان‌که پیش نیز گفته شد عقیده آن است که بیشتر از مطالب و حقائق و افکار که در شش دفتر مثنوی دیده می‌شود از کتب عطار گرفته شده و خلاصه‌ای از کتاب‌های عطار است. برخی دفتر هفتمی نسبت به مولوی داده‌اند ولی دیدن اشعار و افکار مندرجه در آن بخش ثابت می‌کند که جز به وزن مثنوی بودن هیچ مناسبتی میان این دو بخش نیست (نک: رسال شرح حال مولوی از فروزان‌فر، ص ۱۷۰-۱۷۳).
نجیب‌الدین رضا (از مشاهیر سلسله ذهبیه) در ۱۰۹۴ق. در چهل روز کتابی به نام سبع المثانی در تکمیل مطالب نیم تمام جلد ششم مثنوی انشاء و آن را مجلد هفتم مثنوی معرفی نموده و در ۱۳۴۲ق. در شیراز به همت آقا میرزا احمد تبریزی و به خط خود ایشان چاپ گردیده است.
تزئینات متن:عناوین مطالب و حکایات با طلا نگاشته شده و برگ‌ها جدول‌کشی گردیده.
تزئینات نسخه:اطراف دو صفحه نخستین مجلد اول و تذهیب و نقاشی بسیار ظریفی گردیده و در آغاز دیباچه آن و هریک از مجلدات پنج‌گانه دیگر سرلوح‌‌هائی ظریف می‌باشد.
نوع کاغذ:بخارائی.
تزئینات جلد:میشن.
در متن و حاشیه نگارش یافته و در حدود بیست و هفت هزار و پانصد (۲۷۵۰۰) بیت می‌باشد.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:نستعلیق.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود: ۱پشت صفحه نخستین یادداشتی بوده محو شده است.
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد دوم، صفحه ۱۶۷۶-۱۶۷۷٫
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: ابیات مثنوی مولوی هم‌چون دیگر مثنوی‌ها و دیوان‌ها دستخوش تصرف نویسندگان و خوانندگان گردیده، نسخه‌ای از مثنوی را که نیکلسون در ۱۹۲۵-۱۹۳۳م. در لیدن از اوقاف گیپ چاپ کرده، شامل بیست و پنج هزار و ششصد و سی و دو (۲۵۶۳۲) بیت می‌باشد و در کشف الظنون شماره ابیات آن بیست و شش هزار و ششصد و شصت (۲۶۶۶۰) ضبط گردیده و در تذکره الشعراء (ص ۱۹۲-۲۰۱) در ذیل مولوی رومی گوید: شماره ابیات مثنوی را چهل و هشت هزار (۴۸۰۰۰) بیت گفته‌اند و بعضی زیاده و بعضی کم گفته‌اند. نسخه بسیار نفیسی که در ۸۰۹ق. نوشته شده و چندین مثنوی از عطار در حاشیه آن نگارش یافته در کتابخانه ملی در تهران دیده‌ام و این نسخه در حدود سی و دو هزار (۳۲۰۰۰) بیت می‌باشد و نسخه ش ۱۱۷۷ این کتابخانه که ظاهرا در ق ۱۰ق. نوشته چنان‌که گفتیم در حدود سی و یک هزار (۳۱۰۰۰) بیت می‌باشد و دیگر نسخ این کتابخانه بدین اندازه نیستند. بعضی چنین یافته‌اند که انشاء مثنوی در ۶۵۹ق. آغاز گردیده و در ۶۶۶ق. خاتمه یافته و در حدود شش سال مولوی پس از انجام مثنوی زنده بوده ولی در خود مثنوی تاریخی جز سال ۶۶۲ق. که تاریخ انشاء دفتر دوم می‌باشد، نگارنده نیافت. هریک از دفاتر شش‌گانه مثنوی دارای دیباچه‌ای است و چنان‌که قبلا گفته شد حسینی شیرازی بر آنها شرحی نگاشته که در شیراز چاپ گردیده است. بر مثنوی شروح متعدد به فارسی و عربی و ترکی نوشته شده، در کشف الظنون (۲/ ۳۷۶-۳۷۷) برخی از آنها معرفی گردیده و در ص ۵۰۰-۵۰۴ این مجلد به معرفی دو شرح آن مفصلا پرداخته‌ایم و بعضی از شروح عربی و ترکی آن چاپ شده است. مثنوی مکرر چاپ گردیده و از چاپ‌های ممتاز آن یکی خط وقار بن وصال شیرازی و دیگری چاپ علاءالدوله و چاپ نیکلسن می‌باشد. از این کتاب بر حسب مذاق‌ها انتخاباتی شده و از آنها یکی لب لباب کاشفی است که گذشته از حسن انتخاب به شرح و بیان ابیات نیز پرداخته شده است و اینک آقای بدیع‌الزمان به فرمان وزارت فرهنگ مشغول انتخاباتی مناسب افکار دانشجویان با شرح و بسطی که در خور شان مثنوی و مولف آن است، می‌باشند.
تاریخ: ۲۰۱۲۱۰۲۷
محل و شماره بازیابی: ۱۱۸۳۲۹