توضیحات

ترجمۀ احوال و کتابشناسی آثار خاندان حجّهالاسلام

موضوع این اثر، ترجمۀ احوال میرزا محمّدتقی تبریزی ممقانی (۱۲۴۷-۱۳۱۲ق) ملقّب به حجّهالاسلام و متخلّص به نیّر از بزرگان شیخیّۀ تبریز و ارائۀ کتابشناسی نسبتاً مفصّلی همراه با معرّفی نسخه‌های خطّی و چاپی موجود از آثار اوست.

پدرش ملّا محمّد حجّهالاسلام (متوفّای ۱۲۶۹ق) از شاگردان شیخ احمد احسائی و از جمله اوّلین شخصیتهایی بود که به ترویج اندیشه‌های استادش در تبریز و دیگر مناطق آذربایجان پرداخت. پس از فوت پدر، برادر بزرگش میرزا حسین (متوفّای ۱۲۹۸ق) و سپس میرزا محمّدتقی، به ترتیب رهبری گروهی از شیخیّۀ تبریز را برعهده گرفتند. از او آثار متعدّدی در زمینۀ حدیث شیعه برجای مانده است. همچنین شاعری خوش قریحه بوده و اشعار طنز و هجو او از جمله نمونه‌های ممتاز ادبی روزگار خود محسوب می‌شود.

کتاب حاضر بر سه پاره گرد آمده است: یکم، ترجمۀ احوال میرزا محمّدتقی نیّر همراه با شرح حال مختصری از ملّا محمّد و میرزا حسین، پدر و برادر او؛ دوم، کتابشناسی آثار میرزا محمّدتقی و معرّفی کلّیۀ نسخ خطّی و چاپیِ به جای مانده از این آثار که تاکنون در دسترس بوده یا فهرست شده اند؛ و سوم، ارائۀ کتابشناسی موجَزی از آثار ملّا محمّد و میرزا حسین حجّه الاسلام.

در بخش کتابشناسی تلاش شده است تا با ارائۀ آگاهی‌های تاریخیِ مرتبط با هر اثر، برخی نسخ فهرست نشده از صاحب‌ ترجمه به متن افزوده گردد. همچنین با رجوع به اصل آثار، به پاره‌ای اشکالات راه‌یافته به فهرستهای نسخ خطّی و برخی آثار چاپی موجود اشاره شده و در صورت امکان، اطّلاعاتی تکمیلی در باب هر نسخه ارائه شده است.