توضیحات

این نوشتار، بخشی از اثری است که انگلس در نظر داشت در باره «نقش قهر در تاریخ» بنویسد، و متأسفانه ناتمام ماند. در دهه ۱۸۸۰، سوسیال دموکرات‌ها انگلس را ترغیب کردند که فصل پر ارزش «نظریه قهر» از کتاب آنتی دورینگ را برای انتشار به صورتی مستقل به زبان آلمانی تدوین کند. وی عقیده داشت که تجدید نشر آن به تنهایی برای چاپ به زبان آلمانی کافی نیست، بلکه افزودن پیوستی که از لحاظ نظری با تازه‌ترین مراحل تاریخی منطبق باشد، برای آن ضرورت قطعی دارد.

*** امروزه قهر عبارت است از ارتش و نیروی دریایی و همان‌طور که همه می‌دانیم، هر دو برخلاف منافع ما و به هزینه ما، «بسیار هم گران‌قیمتند» امّا، قهر نمی‌تواند پول درآورد، بلکه، حداکثر می‌تواند پولی را که ساخته شده است برباید و آن هم زیاد فایده‌ای ندارد، و باز، همان‌طور که در مورد میلیاردهای فرانسویدیدیم، این نیز برخلاف منافع ماست و نتیجه چندانی ندارد. بنابراین، پول باید سرانجام از طریق تولید اقتصادی به دست آید و در این صورت باز قهر را آن اوضاع اقتصادی که تأمین‌کننده وسایل مجهز و کسب ابزار کار آن است، مشخص می‌کند.