شماره بازیابی: ۳۰۵۳
شماره مدرک کتابخانه مجلس: IR‭۱۰-۳۰۳۴۶‬
زبان اثر: فارسی
عنوان و نام پدیدآور: نوروزیه/ از: سید اسماعیل خاتون‌آبادی اصفهانی.
تاریخ کتابت: ق ۱۲ق.
قطع: ‮رقعی. ‭۱۸/۵‬*‭۲۲/۵‬سم. ‭۷۱‬ص. ‭۱۷‬س. ‬
آغاز، آغازه، انجام، انجامه: ۱(بسمله) نوروز عالم افروز قلوب اهل عرفان و شاهد بزم آرای عید اهل ایقان حمد صانعی است که… اما بعد بر روشن ضمیران صافی عقیدت و پاک دلان پاکیزه طینت مخفی نماناد که هرگاه عقیده در مسائل دینی و معارف یقینی حاصل شود بر ارباب علم و کمال… لازم است که بقدر وسع و طاقت در حل آن عقده و کشف آن شبهه بکوشند و چون در این اوان میان ارباب علم و عرفان مسئله تحقق نیروز فرس که در اخبار وارد شده و تحقیق آنکه عید غدیر خم در نیروز بوده و این نیروز اول حمل بوده یا اول سال فارسیان… محل نزاع بود… .
۲انجام نسخه موجود: این است کلام این فاضل در مقام اعتراض بر ابن فهدو در کلام او نظرست از چند جهت اول آنکه.
تزئینات متن:عنوان‌ها به قلم شنگرف است.
نوع کاغذ:اصفهانی شکری.
تزئینات جلد:تیماجی مشکی منگنه.
۴روی سه برگ اضافی اول نسخه فهرستی است از کتاب‌هایی که برخی از آنها نفیسی است و بالای این فهرست نوشته شده «تفصیل کتبی که به قلعه نقل می‌شود».
مقدمه. در تحقیق تاریخ فارسیان و مبدا سال ایشان.
باب اول. در تحقیق نیروز فرس وارد در اخبار ائمه عصمت (ع) تا زمان متوکل و معتضد (خلفاء عباسی).
باب دوم. در بیان آمکه بعد از عهد معتضد و احداث نوروز معتضدی که نوروز الخلیفه باشد و بعد از عهد سلطان ملکشاه سلجوقی و احداث نوروز سلطانی که تحویل حمل باشد… نوروز در چنین وقت… با نوروز فرس…
باب سوم. در بیان اینکه یکشنبه هیجدهم (در نسخه: هشتدهم) ذی الحجه… سنه عاشره هجرت (روز غدیر خم) روز تحویل حمل نبوده.
باب چهارم. در ذکر اموری چند که اهل فرس و عجم… در روز نوروز به جا می‌آورند.
باب پنجم. اخبار وارده از معلی بن خنیس.
باب ششم. محاکمه میان ابن فهد و یکی از معاصران مولف که بر سخن ابن فهد در مهذب (درباره نوروز) خرده گرفته.
نک: دانشگاه، ۷/ ۲۷۱۶-۲۷۱۸٫
در پایان باب سوم سخن برخی از معاصران خود را که در سال نوروزیه خود، با حساب قهقرائی تاریخ، تعیین کرده است که در غدیر خم مطابق روز تحویل حمل بوده است نادرست داند و در آغاز پاسخ به سخنان او گوید: «تحویل حمل هزار و هشتاد و چهار هجری که روز سه‌شنبه دوازدهم شهر ذی حجه الحرام موافق با یازدهم آذر ماه روحی ۱۲۸۵ق. اسکندری و سیزدهم شهریور ماه قدیم ۱۵۴۳ق. یزدجردی است.
خاتون‌آبادی در دیباچه تصریح کرده است که این ساله یک مقدمه دوازده باب و خاتمه دارد. اما در نسخه حاضر بیش از ۶ باب نیست و تا این زمان نسخه‌ای دیگر نیز از این کتاب ندیده‌ام.
در کتابخانه دانشگاه رساله نوروزیه و آب نیسان از سیدباقر بن سیداسماعیل خواتون‌آبادی در دفتری با ش ۱۲۶۶ موجود است.
یادداشتهای مربوط به مشخصات ظاهری اثر: نوع خط:نسخ.
یادداشتهای مربوط به نسخه موجود: ۱پشت برگ اول نوشته‌ای است که باید از مولف باشد و متن آن این است: «بسمله معروض می‌دارد که چون مسموع شد که دماغ دیدن رساله نوروزیه هست و این رساله داعی چون فوائد بسیار و بسطی عظیم داشت، استدعا آن است که به نظر عالی مشرف شود شاید قدر او بر احدی ظاهر شود و مثل داعی بی‌قدر نباشد» زیر این نوشته با همین خط نوشته شده: «هفتاد ورق ورقی بیست و یک بیت‌ها هزار و چهارصد و پنجاه بیت». در صورتی که این خط از مولف باشد معلوم است از این رساله همین اندازه تالیف شده و مولف ۶ باب دیگرش را ننوشته است.
یادداشتهای مربوط به کتابنامه ، واژه نامه و نمایه های داخل اثر: فهرست مطالب مقدمه و ابواب موجود در این نسخه این است:
یادداشتهای مربوط به نمایه ها، چکیده ها و منابع اثر: ماخذ فهرست: مجلد پنجم، صفحه ۴۰۵۹-۴۰۶۰٫
یادداشتهای مربوط به خلاصه یا چکیده: مولف این رساله را به امر شاه سلیمان صفوی (که در دیباچه از او یاد کرده) درباره استخراج روز عید غدیر خم از زیج جدید گورکانی و از زیج قدیم ایلخانی نوشته و درباره مبدا تاریخ هجری و تعیین روز نوروز در باستان و در قرون مختلفه اسلام بحث کرده. در ذیل باب سوم تقویم هیجدهم ذی حجه سال دهم هجرت را استخراج و در جداول ثبت کرده است. در چند حای رساله، از تحویل حمل در ۱۰۸۱ق. یاد کرده، در یکجا تاریخ هجری را با تاریخ‌های رویم و یزدجردی تطبیق کرده که چون سودمند است در اینجا نقل می‌شود: «الحال که سه‌شنبه بیست و چهارم شهر شعبان المعظم سه هزار و هشتاد و نه هجری است اول تشرین الاول سنه هزار و نهصد و نود رومی اسکندری و پنجم فروردین ماه قدیم سنه هزار و چهل و هشت یزدجردی است نابر عدم کبس متعارف تاریخ فارسیان».
تاریخ: ۲۰۱۳۰۶۲۶
محل و شماره بازیابی: ۱۷۴۳۱۶