توضیحات

نوشتار حاضر مروری است بر روشنفکری در غرب و پیدایی روشنفکری در ایران.

بخشی از کتاب نیز به معرفی نسل اول روشنفکران مشروطه اختصاص دارد. مولف در صفحات آغازین کتاب می‌نویسد: “اگر به یک بررسی عمیق و تحلیلی تاریخی بپردازیم، درمی‌یابیم که روشنفکری یک تعریف و معنای تخصصی دارد.

در تعریف تخصصی (که معمولا در کاوش‌های فلسفی و تئوریک، تاریخی و فرهنگی و جامعه شناسی و سیاسی، این تعریف مورد نظر است)، روشنفکری بیانگر یک جهت‌گیری و جریان تاریخی فرهنگی تجسم روح مدرنیته و جهان‌نگری “عصر روشنگری” است. در معنای تخصصی (که در این کتاب، همین معنا مورد نظر است)، روشنفکری عبارت از جهان نگری و اندیشه‌ای است که تبلور روح اومانیستی و سکولاریستی مدرنیته در دوران تثبیت آن (دوران موسوم به عصر روشنگری) می‌باشد….

این دوران حدودا از اواخر قرن هفدهم آغاز گردیده و تا پایان قرن هجدهم امتداد داشته است؛ به گونه‌ای که مورخان در بیان تقسیم‌بندی ادوار عصر جدید در غرب، سراسر قرن هجدهم و دهه‌های پایان قرن هفدهم را به این نام می‌خوانند”.

کتاب در سه فصل اصلی با این عناوین تدوین شده است: فصل اول، ماهیت و پیشینه روشنفکری در غرب با موضوعاتی از این قبیل سامان یافته است: “روشنفکری؛ فرزند رنسانس و تجسم جهان نگری مدرن”، “سخن کوتاه درباره چند روشنفکر”، “جان لاک؛ پدر ایدئولوژی لیبرالیسم و موانع استعمار و برده‌داری”، “ولتر؛ تجسم روح سوداگر و ضد دینی روشنگری”، “دنیسی دیدرو؛ اصلی‌ترین تئوریسین روشنفکری در فرانسه قرن هجدهم” و “امانوئل کانت؛ فیلسوف روشنفکر دوره تثبیت مدرنیته”.

در فصل دوم که “ویژگی‌های کلی روشنفکری و غرب‌زدگی شبه مدرن در ایران” عنوان گرفته مطالبی از این دست به چشم می‌خورد: “غرب زدگی شبه مدرن چیست؟”؛ “روشنفکری و ملاک‌های خدمت‌ و خیانت در تاریخ معاصر ایران”؛ “ادوار تاریخی جریان روشنفکری ایران”. فصل سوم با عنوان “روشنفکری عهد مشروطه” با مباحثی از این دست تدوین شده است: “روشنفکران نسل اول مشروطه؛ “میرزا عسگرخان افشار ارومی”؛ “میرزا صالح شیرازی؛ پدر ژورنالیسم شبه مدرنیستی”؛ “حسین قلی آقا؛ چهره تئوریک و گمنام نسل اول روشنفکری مشروطه”.