پرسش از انحطاط ایران (بازخوانی اندیشه‌های دکتر سید جواد طباطبایی)

دیدگاه نگارنده در این کتاب، تبیین انحطاط تاریخی ایران و زوال اندیشه بر پایه بازخوانی پروژه فکری دکتر جواد طباطبایی است .انحطاط و زوالی که به‌زعم وی، اگر به جد و از دیدگاه مدرنیته به پرسش گرفته نشود، به حذف فیزیکی ایران و فرهنگ آن از ضیافت جهانی در آینده‌ای نه چندان دور راه خواهد برد .

به باور نگارنده” :یک راه و فقط یک راه برای جبران فرصت‌های از دست رفته و باز گرداندن این وضعیت منحط به شرایط مطلوب وجود دارد :آگاهی از مولفه‌های تمدن حاضر انسانی و گسست خردمندانه از سنت .

اکنون ما در شرایطی قرار گرفته‌ایم که هم تجربه‌های غرب ستیزانه را پیش روی داریم و بازگشت به سنت و سخن از هویت بومی را تجربه کرده‌ایم ….بر این اساس نخستین بررسی موردی خود را در معرفی و بازخوانی اندیشمندان مدرن ایرانی، به پروژه فکری طباطبایی اختصاص داده‌ام ;پس از این، به کاوش از نقش و اهمیت محمدعلی فروغی (ذکاء‌الملک) خواهیم پرداخت و سپس به سخن از جایگاه فریدون آدمیت و تاثیری که تحقیقات تاریخی و ایده‌های فکریش در فرهنگ ایرانی بر جای گذاشته است، می‌پردازم .

می‌توان این سه روشنفکر را هم بر سه مقطع تاریخی ایران زمین تطبیق کرد و هم اندیشه‌های آنان را لایه‌های سه گانه‌ای از مدرنیته ایرانی خواند، محمدعلی فروغی از نظر دوره تاریخی در زمینه دهه ۱۲۹۰شمسی تا پایان دهه دوم ۱۳۰۰جای می‌گیرد ; فریدون آدمیت از نظر تاریخی در طول دهه‌های ۲۰تا ۱۳۶۰شمسی فعالیت‌های قلمی و علمی خود را انجام داده است و جواد طباطبایی زمینه جریانات دهه ۶۰تاکنون را پر می‌کند .

از نظر نظام فکری و اندیشگی نیز، فروغی لایه فرهنگی و سیاسی را در کنار کنش واقع‌گرای مدرن به خود اختصاص داده است ; آدمیت تاریخ نگاری مدرن را آمیخته با تحلیل ساختارهای سیاسی جدید به موضوع مطالعات خود تبدیل نموده است .طباطبایی نیز با پرسش از عوامل انحطاط تاریخی ایران و تبیین پیوستگی آن با زوال اندیشه، تجدد فلسفی و مدرنیته فرهنگی را بر پایه خردورزی جدید پی ریخته است .

در مجموع می‌توان با تاریخ نگاری علمی به نقد سنت پرداخته و نهادهای مدنی و ساختارهای اقتصادی و سیاسی را واقع بینانه و مطابق با نیازهای زمان، در جامعه ایرانی استوار کرد .”مباحث کتاب بر پایه این عناوین شکل گرفته است : “مدرنیته :آگاهی از یک فرهنگ جهانی”، “انحطاط ایران :عوامل و راه حل‌ها”، “اصحاب ایدئولوژی :یک مانع فرهنگی”، “سنت سیاسی :بازخوانی انتقادی “و “توسعه، فرآیند و تجدد .”